ראסיזם איז א ווארט וואס אין די לעצטערע יארען האט זיך קונה געווען גאר א שלעכטער נאמען, עס איז גענוג צוצוקלעבן דער ווארט ראסיסט צו סיי וועלכער זאך אז דאס זאל זיין ווי אן ענדגילטיגער באשלוס ווי שלעכט דער זאך איז. מנגד פארטיידיגען זיך פארשידענע פון אזעלכע טענות דורך כלערליי הגדרות און הבנות פארוואס דאס איז נישט קיין ראסיזם און עס איז מותר וכדומה.
כדרכם של וויכוחים אלה, פארגעסט מען על הרוב קלאר צו מאכען וואס מיינט מען בכלל ראסיזם און וויאזוי זענען פארשידענע טענות ומענות רעלעווענט צו דער נקודה וואס איז שלעכט אדער גוט דערמיט.
לאמיר פראבירען צו טיילען קודם די הגדרה פון די מאראלישקייט. דער ווארט ראסיזם צייכנט אן עפעס וואס האט מיט ראסע, אבער די מאראלישע פראבלעם וואס עס איז דא דערמיט האט מיט ראסע גארנישט. דאס גייט ביידע וועגן. עס קען זיין אז עס זענע פארהאן לעגיטימער מציאותער ווי ראסע שפילט א ראלע, למשל אז א געוויסער קבוצה האט געוויסע גענעטישע באשטאנדטיילען וואס זענען אנדערש ווי א צווייטער, דאס מיינט נישט אז ווער עס זאגט דאס איז א ראסיסט. די זעלבער פארקערט, עס קען זיין איינער זאל זיין א ראסיסט, במובן וואס ער פירט זיך אויף א ראסיסטישער אופן, טראץ דעם וואס עס איז נישט באזירט אויף ראסע בכלל נאר אויף א געוויסע מנהג, אדער סיי וועלכער זאך.
אלזא, וואס איז בעצם דער פראבלעם מיט ראסיזם וואס מען רעדט וועגן? דאס קלאר מברר צו זיין וועט מען דארפען צוריקגיין מחליט זיין וואס איז בכלל די יסוד פון מאראלישקייט וכו’, וואס קאמפליצירט דא שטארק די נושא, איז וועט מען מוזן אביסעל מדלג זיין אויף דיי אמתע יסודות און אננעמען געוויסע הנחות און יסודות מיט א פשטות. ווי איך פארשטיי, איז דא צוויי עיקר נקודות פארוואס ראסיזם איז אוממאראליש. איינס איז עס איז נישט יושר’דיג (fair), און צוויי איז ווייל עס איז פוגע אין כבוד האדם.
לאמיר א משהו צונעמען, עס איז א פשוט’ע אינטואיציע פון מאראל אז מען מוז זיין יושר’דיג. מ’קען אסאך חוקר זיין וואס איז יושר און גלייך און ווען איז דאס נוגע למעשה, אבער באופן כללי זאגט דאס לגבי א משפט למשל, ווען איך בין דן א מענטש, דארף איך עם דן זיין אויף די שכלדיגע נקודות וואס זענען נוגע דער שיפוט. אויב וויל איך למשל דן זיין אויב איינער איז א גוטער זינגער, דארף איך עם דן זיין לויט זיין כוח הנגינה, על פי כללי חכמת הנגינה. ווען איך בין דן א זינגער לויט וואסארא סארט הויזען ער גייט, איז דאס נישט יושר. וויבאלד ער קומט נישט דא פרעגן אויב ער פארשטייט צו סטיילס פון הויזען, נאר טאמער איז ער א גוטער זינגער. ממילא אויב איז דא א בית דין וואס פסק’נט ווער זינגט שיין טאר דער בית דין נישט אריינעמען אין דער באשלוס קיין שום זאך וואס האט נישט צו זינגען. און טאמער יא, למשל אז א זינגען קאמפעטישין זאל בוחר זיין איין זינגער וועגן די סארט הויזען וואס ער גייט, טוהן זיי אן עוולה. אין זייער אסאך פעלער ווען מען שרייט ראסיזם מיינט מען פשוט דאס. לגבי דעם איז נישט קיין נפקא מינא בכלל אויב האט דאס מיט ראסע אדער מיט סיי וועלכער אנדערער זאך לויט וואס מען קען מחליט זיין. יעדער זאך וואס איז נישט רעלעווענט צו דער נושא אויפ’ן טיש איז נישט קיין יושר אז מ’רעכנט זיך מיט דעם.
דוגמאות אויף דעם איז אן א שיעור, למשל אויב א בעל הבית האט צוויי ארבעטער וואס טוהן די זעלבע ארבעט, און ער צאלט פאר איינער מער נישט ווייל ער טוהט א בעסערע ארבעט נאר ווייל ער האט עם סתם ליב, אדער וויל ער געהערט צו א געוויסע גרופע, אדער סיי וועלכער זאך, איז דאס נישט קיין יושר. אין יעדער פאל זענען דא אן א סוף תירוצים און חקירות וואס מ’קען חוקר זיין, בעיקר איז דא א חקירה ווער איז עם מחייב זיך צו פירען ביושר, און אז איך האב א ביזנעס ווי מען צאלט די חברה פון מיין חסידות דאפלט פון פרעמדע, אדער וואס איז לכתחילה נאר פאר חברה פון מיין חסידות, ווער איז מיר דען מחייב צו טוהן אנדערש. דאס איז אפשר א טענה, אבער עס מאכט עס נישט קיין יושר. עס איז ווייטער נישט פייר וויאזוי ער צאלט די ארבעטער.
די זעלבע איז פשוט, און לעולם זה בנין אב לכולם, אז עס קומען צוויי מענטשען פאר א בית דין אויף א דין תורה, און דער בית דין פסקנט לטובת איינער פון זיי ווייל ער איז א חבר פון די דיינים, אדער ווייל ער איז אן עושר, אדער ווייל ער האט גוד לוקס, איז דאס פשוט און קלאר אומיושר. און אויף דעם קען מען ברענגען שוין פון גאר אן אלטער טעקסט וואס שרייט לא תכירו פנים במשפט.
יעצט אין די אלע פעלער איז די אומיושר גארנישט קיין נפקא מינה פארוואס ער איז, און צו עס איז א זאך וואס יענער האט בוחר געווען אדער נישט, כל זמן עס איז נישט רעלעווענט צו דער דין תורה. עס איז נישט קיין חילוק אויב איך פסקן לטובתו ווייל די פאות זיינע זענען אונטער די אויער, א זאך וואס ער קען פשוט אין א רגע עס אראפדרייען, אדער ווייל ער איז נעבאך געבוירען מיט נישט קיין שיינעם פנים. ביידע זענען פונקט אזא עיוות הדין.
אויב אזוי, וועט איר פרעגן, פארוואס שרייט מען בכלל אזויפיל “ראסיזם”, אויב נישט דאס איז בכלל די נקודה, זאל מען שרייען עיוות הדין. דא קומט אריין אסאך מאל דאס וואס מען רופט באהאלטענע ראסיזם. וויבאלד, אז איין צד גיט שוחד פאר’ן דיין ער זאל פסק’נען לטובתו. איז דאס זייער א קלארע זאך וואס איז גרינג אנצוכאפען און מסביר זיין, און יעדער אנשטענדיגער געזעץ וועט מאכען כללים אז טאמער נעמט א דיין שוחד איז דער דין בטל. וואס איז אבער ביי זאכען וואס זענען פיל מער איידל אדער זעהבאר, ווי למשל זיין א חבר, וכדומה, דא איז אוממעגליך צו מאכען קלארע גדרים, ווייל אסאך מאל וועט דער דיין אליינס נישט וויסען אז די נגיעות זיינע ארבעטן דא, וואס דאן קען ער זיך פסל’ן מלדון, ער איז זיכער דאס איז אן אביעקטיווער פסק. דערווייל איז דא רגליים לדבר אז דער בייעס זיינע רעדט דא. עס איז שווער זיך צו געבן אן עצה מיט די פראבלעם אז א מענשט זאל זיך פירען הונדרעט פראצענט יושרדיג. עס איז אבער כולי עלמא מודי אז טאמער ווייסט מען א געוויסער זאך וואס איז בדוק ומנוסה עס זאל גורם זיין נגיעות, דארף מען מאכען כללים פארמיידען זייערע השפעה.
יעצט האט מען געלערנט און געזעהן, פון אן א סוף ערפארינג און מחקרים, אז איינע פון די שטערקסטע זאכען וואס בייעסען א מענטש זענען וועלכע גרופע באלאנגט איינער. וויבאלד די טבע פון א מענטש איז צו מאכען כללים, מאכט זיך א מענטש זייער שנעל און זייער גרינג כללים ווי אז די מענטשען פון יענער שטאט זענען גנבים, אדער יענער רעליגיע זענען אכזרים, אדער יענער משפחה זענען יענטעס. און אפילו ער באמערקט עס נישט און איז על פי רוב משוכנע עס איז אביעקטיוו, איז דאס גורם אן אומ’יושר. ווייל נאך אלעס זענען דיינע כללים נישט קיין רעלעווענט זאך צו די שאלה וואס שטייט אויפ’ן טיש על פי רוב.
א משל ווי דאס איז קלאר, עס זענען דא צוויי שטעט, ווארשא און לעמבערג. דער לעמבערגער עולם האט אזא מין הנחה אז די ווארשעווער זענען גנבים. מסתם האט דער סטיריאוטייפ א סיבה. יעצט קומען צוויי סוחרים פון די שטעט אן צו’ם בית דין אין לעמבערג, און דער בית דין איז שוין גלייך נוטה אז דער ווארשעווער איז דער גנב. איז דאס אן אומיושר. און אויב זעהן מיר אז דאס שפילט א שטארקע ראלע, ווי למשל אז דער בית דין איז מחייב סוחרי ווארשא אויף א פראצענט פיל מער ווי סוחרי לעמבערג, דארף אן אנשטעדנגיער בית דין מאכען א כלל אז מער איז ער נישט דיין צווישען ווארשא און לעמבערג.
יעצט וויבאלד מיר האבען געלערנט פון היסטאריע אז געוויסע זאכען מאכען א ריזיגע בייעס אויף אלע תחומים, ווי למשל רעליגיע, אדער קאליר פון הויט, אדער דער לאנד פון ווי מען קומט האבען אנשטענדיגע מענטשען געמאכט שטארקע כללים אז מען זאל שטארק זיך נישט רעכענען מיט די סארט זאכען אפילו אויף א פאל ווי עס איז א ספק בכלל אפשר איז דאס יא רעלעווענט, אדער אפשר רעכן איך זיך נישט מיט דעם נאר אביעקטיוו. אפילו דאס איז נישט דער טענה וואס איז רעלעווענט, די טענה איז סתם אז עס איז נישט יושר, אבער אן וויסען דער כלל ווי שטארק א בייעס דאס איז וואלט עס נישט איינגעפאלען אזוי צו טוהן, ממילא מאכט מען א רעש וועגן ראסיזם וכדומה, פשוט מעורר זיין מען זאל משים לב זיין צו דער פראבלעם.
ווייטער איז דא אן א סוף ספיקות ווי איז דא אפשר יא רעלעווענט און פונקטליך ווי יושרדיג מקען מחייב זיין מענטשען צו זיין, און וואס איז מיט לפנים משורת הדין וכו’ וכו’, אבער איך וויל נאר דער יסוד זאל זיין קלאר.
די צווייטער סיבה פארוואס ראסיזם איז אוממראליש איז אביסעל ווייניגער אינטואיטיב, אבער עס איז אויך א כלל אין פילע מאראלישע טעאריעס. דאס איז דער כלל פון כבוד האדם. איינער פון די יסודות אדער הגדרות פון מאראלישקייט איז זיין א מענטש, און זיך פירען מענטשליך כלפי אנדערע מענטשען. עס איז דא אין דעם פארשידענע הגדרות, אבער דער כלל איז אז יעדער מאל איך האנדל מיט א מענטש, דארף איך געבן דער מענטש דער כבוד אלץ א זעלבסשטענדיגער מענטש, און נישט מזלזל זיין אין עם ווי כאילו ער איז נאר א וועג איך זאל אנפילען מיין צורך, אדער זיך באנוצען מיט עם פאר א צווייטער מטרה.
דאס איז למשל די סיבה פארוואס קנעכטשאפט איז א פראבלעם, ווייל אז איך נעם א מענטש און מאך עם פאר מיין קענכט הייסט דאס אז איך בין עם מוריד פון די דרגא פון א מענטש ביז א חפץ וואס איך נוץ זיך מיט עם און וואס געהערט פאר מיר. אז דו ביסט מיין קנעכט און איך בין גענצליך שולט אויף דיר הייסט דאס איך בין זיך נישט מתייחס צו דיר ווי א מענטש נאר ווי א חפץ. פון דעם איז מסתעף נישט נאר עבדות ממש נאר יעדער כפיה, אויב צווינג איך איינעם צו טוהן עפעס וואס ער וויל נישט, הייסט דאס איך בין נישט מתייחס צו עם אלץ א מענטש א בעל בחירה נאר ווי עפעס א זאך וואס איך בין אויף דעם שולט. אדער יעדער השתמשות שאינו לפי כבודו.
די זעלבע איז אפילו דער איסור רציחה אפילו, בויט זיך נאר אויף דעם. איך האב נישט קיין רעכט אלץ מענטש צו מבטל זיין דער מציאות פון א צווייטער מענטש און עם מאכען אויס מענטש. פון דעם איז מסתעף נישט נאר רציחה ממש נאר אויך בכלל אוועקמאכען א צווייטער, ווי המלבין פני חבירו, וואס דאס הייסט ווייטער איך בין נישט מכבד דער מענטש אלץ מענטש איך “מאך עם אוועק”.
דאס איז שוין מער א עצמיותדיגע טענה, און איז נוגע אויף דעם עצם דעה נישט נאר אויף א התנהגות שלא ביושר. דאס איז דער טענה קעגן יעדער סארט ראסאיזם וואס איז דן א מענטש נישט אלץ מענטש פאר זיך נאר אלץ א חלק פון א געוויסער גרופע וואס שטעמפלט עם שוין אפ מראש ווי עפעס. עס פארשטייט יעדער איינער אז עס איז נישט קיין כבוד און עהרע אז איר טרעפט זיך מיט א נייער מענטש עם זאגען שלום עליכם איר זענט דאך א פוילער איר קומט דאך פון ענגלאנד ווי אלע זענען באקאנט אלץ פוילער מענטשען. יעדער פארשטייט אז ווען מען טוהט עס פאר עם איז דאס עם מבזה דאס איז ביסוד צוגענומען פון א מענטש זיין מענטשליכע עהערע און עם דן געווען ווי א זאך וואס איז א תוצאה פון א געוויסער זאך.
למעשה דער כלל גייט פיל טיפער פון הכללות און ראסיזם, עס מיינט אז מען טאר נישט אוועקמאכען קיין שום בריה נישט אפילו ווען ער אליינס האט בבחירתו געטוהן זאכען וואס געפעלט אונז נישט. וויבאלד סוף כל סוף בלייבט ער ווייטער א מענטש. אבער על כל פנים כל שכן וקל וחומר א זאך וואס איז זיך נישט מתייחס צו עם, נאר דאס וואס ער געהערט צו א געוויסע גרופע, אז דאס איז ביסוד אוועקגעמאכט דער מציאות וכבוד האדם.
ווייטער יש בלי סוף חקירות וחילוקים ושאלות, אבער דער יסוד דארף קודם זיין קלאר. און איך וויל מאכען דא א שמועס טאקע וועגן די יסודות וואס זענען זיי, טאמער האט איינער א צווייטער פשט, אדער דינגט זיך, און נישט אזוי אויף די פרטים למעשה זעלבסט.