סיכום השיעור 📋
סיכום השיעור – ערב שבת פרשת וישב, ערב חנוכה
נושא מרכזי: ענין ההכנה למצוה והודאה כעבודת חנוכה
—
חלק א’: יסוד ההכנה למצוה
הצורך בהכנה לחנוכה
– חנוכה מתחיל במוצאי שבת, ולכן יש להתכונן ולצפות למצוה
– ההכנה אינה רק נימוס חברתי ריק, אלא יסוד עמוק בעבודת ה’
היסוד החסידי של ההכנה
מקורות:
– בספרי חסידות ובהנהגה החסידית מודגש שמצוה הבאה מזמן לזמן דורשת הכנה
– בזוהר הקדוש: “ענין הכנה גדול מאד” – הכנה היא מצוה דאורייתא (הכנת הלב, המעשה, הדבר, המוח)
מהות ההכנה:
– הציפייה והתקווה יוצרות “מקום” במוח ובלב
– מאפשרת לקיים המצוה בחיות, בטעם, ובהתעוררות
– ההבדל בין “ויקרא” (קריאה של חיבה) לבין “ויקר” (מקרה) – כמו אצל בלעם
ההכנה גדולה מהמצוה עצמה
הסבר:
– זו לא אמירה שנלמדה ממקור, אלא מניסיון מעשי של החסידים שעבדו וראו
– “גדולה” = חשובה יותר, משפיעה יותר על התוצאה
משל האדריכל:
– כשרוצים לבנות דבר חידוש, שלב התכנון (planning) הוא העיקר
– שם מתגבשת הצורה – מה בדיוק רוצים
– לפעמים התכנון לוקח יותר זמן מהבנייה עצמה, והוא יסודי יותר
—
חלק ב’: ברכות המצוות כהכנה
תקנת חכמים
– חכמים תיקנו ברכה על מצוות שצריכות “המשכה” והתעוררות
– יש מצוות גדולות בלי ברכה – כי הן “קורות מאליהן”
– הדיבור הוא כלי עצום להשפיע על הנפש – “האדם מדבר”
הדין של “עובר לעשייתן”
– הברכה צריכה להיות לפני המעשה – כי היא הכנה
– יש ברכות אחרי (ברכת המזון, אחרי מגילה/הלל) – אלה שבח והודאה, לא הכנה
ביאור הלשון “עובר”
הקושיא:
– למה לא אמרו פשוט “קודם לעשייתן”?
– הגמרא מביאה פסוקים: “ויעבור את הקושי”, “והוא עבר לפניהם”
התירוץ:
– הציור של “עובר לפניהם” הוא כמו מלך/מנהיג שהולך בראש המחנה
– כמו “אשר יצא לפניהם ואשר יבוא לפניהם” – המנהיג מוביל, הולך ראשון
– הברכה “עוברת” לפני המעשה ומובילה אותו, כמו מנהיג שמוביל את הצבא
– המילה “מערכה” קשורה ל”מערכות ישראל” – שורות של חיילים ההולכים לכבוש משהו
– הברכה היא המנהיגה של המצוה – היא מובילה ומכוונת את המצוה
—
חלק ג’: מדוע דווקא מצוות הבאות מזמן לזמן?
הקושיא
– הרי כל מצוה צריכה הכנה – אשר יצר, ציצית, תפילין, חיוך לחבר
– איך יש זמן להתכונן לחנוכה? הרי יש חיוב ללמוד “והגית בו יומם ולילה”, להתפלל שלוש פעמים, להתכונן לשבת!
התירוץ
– אמת שכל מצוה ראויה להכנה – אבל אין זמן לכך
– מצוות המועדות נבראו כך בכוונה – הקב”ה רצה שיהיו מצוות שמתכוננים אליהן במיוחד
– צריך לקנות נרות חנוכה, להכין דברי תורה – זה חלק מהמבנה
– האדם ממשיך בסדר היום הרגיל, אבל מצפה ליום טוב – גם כשמניח תפילין, הוא מצפה לחנוכה
מדוע יום טוב גדול יותר?
– התשובה: בגלל ההכנה! – יום טוב גדול יותר כי יש לו יותר הכנה
– המחשבה הזו היא שהופכת את חנוכה לדבר גדול יותר
סוגי ההכנה
– הכנה במעשה – פעולות מעשיות
– הכנה בדיבור – לדבר על הנושא
– הכנה במחשבה – העיקר! כוח המחשבה והשכל הוא עיקר כוח האדם
—
חלק ד’: שתי נקודות מרכזיות בחנוכה וחיבורן
נקודה ראשונה: השכינה יורדת למטה מעשרה טפחים
– מצוה להניח נר חנוכה למטה מעשרה טפחים
– הרמז: “לא ירדה שכינה למטה מעשרה” – אבל בחנוכה כן!
– גם בזמנים קשים ונמוכים, ה’ יורד לעזור – בית שני לא היתה שכינה, ובכל זאת ה’ עזר
נקודה שניה: ענין ההודאה
– “קבעו שמונת ימי חנוכה להודות ולהלל”
– חנוכה שייך לספירת ההוד – ענין ההודאה והתודה
הקשר בין שתי הנקודות (על פי קבלה)
– הודאה שייכת למידות נצח-הוד-יסוד (נה”י)
– זה גם המקום שאליו השכינה יורדת למטה מעשרה
– למעלה מג’ טפחים ולמטה מעשרה = מקום ההודאה
—
חלק ה’: שאלה עמוקה – מהו ענין ההודאה?
מה זה לא:
– לא שה’ כועס אם לא מודים לו – ה’ אינו אדם
– לא סגולה שאם מודים, ה’ יעזור יותר
הקושיא מסדר שמונה עשרה
– בסדר הרגיל: מודה על העבר, מבקש על העתיד (כמו “מודה אני” בבוקר)
– אבל בשמונה עשרה הסדר הפוך! – קודם בקשות, אחר כך הודאה
– הבקשות הן על העתיד – רפואה, פרנסה, גאולה – ואז מודים?
– מתי ההודאה אמורה לבוא? אחרי שה’ עונה לתפילות!
—
חלק ו’: תפקיד ההודאה בתפילה כתיקון ואיזון
שלושת שלבי התפילה והבעיה שנוצרת
שלב א’ – שלוש הברכות הראשונות:
– האדם מתפעל מגדלות ה’
– “אתה קדוש ושמך קדוש וקדושים בכל יום יהללוך”
– האדם חש ביטול, קטנות, יראת הרוממות
שלב ב’ – שתים עשרה הברכות האמצעיות:
– כל הבקשות הן על דברים שחסרים: דעת, סליחה, רפואה, גאולה, פרנסה
– הבעיה: זה יוצר תחושה של “מלא חסרונות, מלא צער, מלא פגם”
הסכנה הרוחנית
מה קורה כשתפילה מעוררת רק תחושות שליליות:
1. עצבות – התפילה הופכת לזמן שמרגישים רע
2. שנאת הטוב – האדם מתחיל לשנוא את העבודה עצמה
3. שנאת ה’ – “כשהוא מתפלל יש לו את כל הבעיות”
4. איבוד ההשגות – מה שלא אוהבים – דוחים ושוכחים
העיקרון הנפשי:
– הנפש נמשכת למה שגורם לה הנאה
– הנפש דוחה מה שגורם לה צער
– אם השגת אלוקות גורמת תחושה רעה – הנפש דוחה אותה
הפתרון: ההודאה כ”קאונטער בעלענס” (איזון נגדי)
מהות ההודאה:
– ההודאה היא על אותם דברים שביקשנו בשתים עשרה הברכות
– לא על אתמול – אלא על מה שיש כבר עכשיו
– “כשמדברים על רפאנו – יש לי כבר רפואה, זה מה שיש”
מה ההודאה עושה:
1. תיקון – מונעת שנאת היהדות
2. בניית כלים – השמחה וההודאה הם הכלי לקבלת השפע
3. החזקת ההשגות – מה שאוהבים – שומרים
—
חלק ז’: הקשר בין שפע גשמי לשפע רוחני
הבעיה של “עולמות עליונים” בלבד
– יש רפואה בעולם האצילות, בעולם היצירה – אבל זה לא עוזר
– צריך שהרפואה תהיה כאן, בעולם העשייה
– למה השפע לא יורד למטה? כי אין כלים
מהם הכלים?
– הצד העליון של הנשמה – כן אוהב את התפילה מתוך חובה ואמונה
– הצד התחתון – אוהב את התוצאות (בריאות, פרנסה, חכמה)
– הצד התחתון לא מתחבר לתפילה – כי אחרי התפילה הוא רוצה דברים אחרים
העיקרון הקבלי
– שפע גשמי הוא לבוש לשפע רוחני
– באמריקה יש השפע הגשמי הגדול ביותר בהיסטוריה – מקביל לשפע רוחני עצום של השגות אלוקות
– מדוע איננו מרגישים? כי אנחנו לא מודים על זה, לא “קוראים בשם ה'”
—
חלק ח’: הודאה על חלקי – הכרה אישית בטובות ה’
הקושי להוריד את הטוב לפרט האישי
– הבעיה: קל לומר “אני חלק מכלל ישראל” ולדבר בלשון רבים, אבל להוריד את הישועה לסיטואציה האישית שלך – זו העבודה הקשה
– הסיבה: אנחנו ספוגים בביקורת עצמית ומוסר השכל, תמיד חושבים שצריך להיות יותר טוב
– הפתרון: להכיר שמה שיש לי – סליחה, רפואה, פרנסה – זה מספיק טוב לברך עליו בשם ומלכות
המחסום הפנימי: גאווה מול הודאה
– כשאדם אומר “אני חכם, אני עשיר, אני מצליח” – תמיד יש שאלות וספקות
– המפתח: “נותן הודאה על חלקו” – רק אז אפשר להיות באמת שמח
– כולנו חיים עם המון דברים טובים, אבל לא מכירים בהם
—
חלק ט’: חידוש – ברכה על כל דבר טוב
הרעיון המרכזי
– חז”ל אמרו “אשר קדשנו במצוותיו וציוונו להדליק נר חנוכה” – למרות שזה מדרבנן
– השאלה: למה לא לברך על שטריימל? על בגדי שבת יקרים?
– אפילו אם לא אומרים את הנוסח המדויק – אפשר לומר ביידיש, להודות בכל צורה
הבעיה של ההסתרה העצמית
– יצרנו לעצמנו הסתרה – יש לנו כל כך הרבה ולא מברכים
– הסבא עם השטריימל השבורה היו לו השגות אלוקות – כי הודה על חלקו
– נצח והוד הם הכלים שמורידים שפע לעולם הזה – ההודאה יוצרת את הכלי
קידוש החדש על ידי הודאה
– המקור מנחמיה: כשנחמיה בנה חומה גדולה יותר מדוד המלך – איך קידש אותה? הביא קרבן תודה
– העיקרון: הודאה הופכת דבר חול לקדוש
– אם אני מבין משהו בפילוסופיה, בחסידות, בכל חכמה – צריך להודות
– הטעות: לחשוב שגאווה והודאה סותרות – להיפך! הודאה מאפשרת להכיר בטוב בלי גאווה
– כשאדם לא מודה – זה נשאר “שלו”, נפרד, גאווה
שמחה בחלק ורצון למעלה – אין סתירה
– להיות שמח במה שיש לא אומר שלא רוצים עוד
– “מודה אני לפניך” – לא כתוב “ועכשיו עוד”
– העיקרון: מותר להיות שמח עכשיו! מה שיש לי הוא טוב
—
חלק י’: פשטות כמפתח לגדלות – סיום והכנה לחנוכה
העיקרון: ככל שיותר פשוט – יותר גדול
– הרעיון המרכזי: ככל שאדם יכול לדבר ולהסביר דברים בצורה יותר פשוטה, כך הוא באמת גדול יותר
– הסיבה: פשטות אמיתית יוצרת “יותר כלים לאור” – יכולת להכיל ולהעביר השגות גדולות
התגברות על הפחד מפשטות
– החשש: אנשים חוששים שאם יאמרו דרשה שכל ילד יכול להבין, יאבדו את ההשגות הגדולות
– התשובה: זה לא נכון – להיפך, פשטות יוצרת כלים להשגות גדולות עוד יותר
– המשל: השכינה שיורדת למטה מעשרה טפחים לא חסרה מהשכינה למעלה – היא רק מתפשטת ונעשית גדולה יותר
—
סיכום: המסר המעשי לחנוכה
ההכנה לחנוכה
– לבנות את עצמנו על דברים פשוטים
– כל אחד עם הדברים הספציפיים שיש לו – להיות שמח בהם
– להודות לה’ על מה שיש
הקשר להדלקת נרות חנוכה
– השאלה: מה בעצם מדליקים בחנוכה?
– התשובה: “יש לי משהו קטן, ואני אוהב אותו – על זה אני מדליק נרות שמונה ימים”
המסקנה הכוללת
– ההודאה היא ההיפך מגאווה – לא לקחת את הדברים כמובנים מאליהם
– “בכל מקום אשר אזכיר את שמי אבוא אליך וברכתיך” – איפה יש אלוקות? בהודאה
– לעבוד בשמחה עם מה שיש – זה הכלי לקבל עוד
– שמונה ימי חנוכה הם אימון בהודאה – ההודאה על הקטן והפשוט היא הדרך שבה מדליקים נרות חנוכה באמת
תמלול מלא 📝
ההכנה למצוה: יסוד העבודה בחנוכה
פרק א: הצורך בהכנה לחנוכה
פתיחה – ערב שבת קודש פרשת וישב
טייערע ברידער, ס’איז היינט ערב שבת קודש, פרשת וישב. זונטאג ביינאכט הייבט זיך אן חנוכה. וויבאלד עס איז א חיוב, א זכות, א מצוה, אז מ’גייט פארוואס חנוכה נעקסטע וואך, מ’גייט צינדן אין חנוכה לעכט זונטאג ביינאכט, דארף מען זיך צולייגן אביסל קאָפּ, דארף מען זיך אביסל צוגרייטן און ארויסקוקן – לוק פארווערד – צו די חנוכה.
המשמעות של “Looking Forward”
אזוי ווי היינט איז די מנהג און די לשון נמצא, אז איינער אינוויינט איינער און איינער לאדנט איינער צו אן איווענט, איז די שיינע וועג צו ענטפערן אז “I’m looking forward to it”. דאס מיינט דאך גארנישט [לכאורה].
אבער דער אמת… ווי אז אלע חסידישע ספרים רעדן, און אפילו מער ווי אין די חסידישע ספרים און די חסידישע הנהגה, אז א מצוה, בפרט א מצוה הבאה מזמן לזמן, א יום טוב, תפילה, חנוכה, די ערשטע הכנה, די עיקר הכנה, איז דעם לוקינג פארווערד, און ארויסקוקן דערויף. עס הייסט א תקווה, א ציפייה. דאס מאכט שוין א פלאץ. מאכט שוין א פלאץ אין א מענטש’ס מוח, אין א מענטש’ס הארץ. מען זאל קענען טון די מצוה מיט מער חיות, מיט מער געשמאק, מיט מער התעוררות.
ההבדל בין “ויקרא” ל”ויקר”
אז ס’קומט אן בדרך מקרה, אזוי ווי “ויקר” להם בלעם [ויקרא אל בלעם – קריאה של מקרה, בניגוד ל”ויקרא” אל משה – קריאה של חיבה], דעמאלטס איז עס ווייניגער ווערט. מען מאכט פאר דעם א קריאה, א קריאה של חיבה, די א’ קריאה נישט נקרא, די ה’ קריאה, דאס איז אליינס די הכנה.
פרק ב: יסוד ההכנה בחסידות
ההכנה גדולה מהמצוה
און דאס וואס די חסידישע אידן האבן געזאגט, אז מען דארף מאכן א הכנה, און א הכנה איז גרעסער ווי א מצוה, אז די זכרות ארטל שונא איז דא, דאס איז נישט איינע פון די זאכן וואס זיי האבן נישט געקומען געזאגט ווייל זיי האבן עס געטראפן אין עפעס א מקור וואס שטייט אין זוהר הקדוש “ענין הכנה גדול מאד”, און ווייטער שטייט אין זוהר הקדוש אז עס איז א מצוה דערפאר הכנה – הכנת הלב, הכנת המעשה, הכנת הדבר, הכנת המוח – און דורכדעם איז ממשיך דער שפע, דאס איז דאך דער יסוד פון דער זוהר.
אבער דאס וואס די חסידים זאגן אז די הכנה איז אזוי גרויס, דאס איז נישט א זאך וואס זיי האבן געזאגט אז ס’שטייט ערגעץ. דאס איז פשוט ווייל זיי האבן געארבעט, זיי האבן געעסקט געווען אין דעם, זיי האבן עס געטון. יעדער איינער וואס טוט קען זען: גרעסער מיינט מען וויכטיגער, דאס איז מער א נפקא מינה, ס’איז מער משפיע אויף דער תוצאה ווי די עצם בנין.
משל האדריכל – התכנון כעיקר
יעדער איינער וואס האט אמאל געטון עניטינג ווייסט דאך דאס. אזוי ווי זאגן די משל פון די ארכיטעקט: אז איינער וויל מאכן א דבר חידוש – ער איז בפרט אז ער מאכט א דבר חידוש, ער מאכט נאך עפעס וואס יענער האט געמאכט, עס איז שוין געווען א הכנה. אבער אויב איינער וויל מאכן א דבר חידוש, איינער וויל מאכן עפעס א נייע סארט בנין, עפעס א נייע סארט פיקטשער, עפעס א נייע סארט ארט… די הכנה איז בעיקר.
זאגן שוין, מען דארף אויך טון למעשה. אבער בעיקר, אזוי ווי זיי האבן גערעדט לעצטע וואך וועגן די צורה, יא? די צורה, ווי טרעפט זיך עס? ווען פארעמט מען זיך אויס? ווען פארשטייט מען פונקטליך וואס מען וועלט? ביי די הכנה!
שלב התכנון – Planning Stage
עס קען אפילו זיין א נקרא די פּלענינג סטעידזש. עס קען נעמען לענגער ווי די עצם בויען. און בעצם נעמט עס לענגער. עס איז בעצם חשוב’ער. צו עס נעמט בקשמות לענגער און הסתלי אויף אלע מיני פרטים. אבער עס איז בעצם לענגער און בעצם מער יסודות’דיג. עס מאכט א גרעסערן נפקא מינה לגבי די רעזולט, ווי די מעשה. צו ער מאכט עס גוט, צו ער האט די ריכטיגע טולס וכו’.
סאו דאס איז די טייטש די ווארט הכנה. הכנה איז – עס איז דא אזוי ווי הכנה בזמן, הכנה איז אלעמאל א זמן פאר די מצוה, אזוי ווי כל המצוות כולם צריך לברך עליהם עובר לעשייתן.
פרק ג: ברכות המצוות כהכנה
חידוש בלשון “עובר לעשייתן”
אינטערעסאנטע חידוש האב איך געהאט לעצטנס. עובר לעשייתן – אינטערעסאנטע לשון. פון ווי קומט די לשון עובר לעשייתן? מען דארף רעדן וועגן דעם. בעל אפשר וועל איך פון דעם ארויסברענגען א ווארט דא.
תקנת חכמים לברך על המצוות
צו די חכמים האבן טאקע געווען אז מען מאכט א ברכה אויף יעדע מצוה. און דער אמת איז נישט נאר אויף מצוות, אפילו אויף געוויסע זאכן וואס זענען קיין מצוות, אזוי ווי דער חנוכה וואס דער גמרא מיטשאפט זיך: וויאזוי קען מען מאכן א ברכה אינדערנאך אפילו פאר “וצונו”, פאר “אשר צונו”?
און דער אמת, ס’איז דא אנדערע מצוות – דא, אויף סיי די רייסטיגע מצוה, סיי די ראמאנדיגע מצוה, ס’מאכט נישט אויף זיי קיין ברכה. און ס’איז דא א חקירה: וויאזוי דעסיידט מען, וואס איז די הגדרה, אייזע מצוות קומען מיט א ברכה?
הסבר החסידי – מצוות שצריכות המשכה
אבער ס’איז פשוט, אויב מ’טוט אין דעם, און מ’זעט רעדן חסידיש, מיטן טון, אז א זאך אין מצוות… די חכמים האבן פארשטאנען אז דא דארף מען מור זיין עפעס א המשכה. דא דארף מען עפעס אויפטון. ווייל עס פעלט אויס.
אפשר קענסטו זאגן מצד גרייס. עס געשעט נישט אליינס. אפשר איז דא מצוות מיט די ראיות. עס זענען גרויסע מצוות וואס מ’מאכט נישט אויף זיי קיין ברכה. ס’געשעט אליינס. ס’איז שוין קלאר.
אבער א מצוה וואס פעלט אויס א הכנה, וואס פעלט אויס א הכנה נפשית, א הכנה בדיבור… דיבור איז איינע פון די גרעסטע כוחות וואס א מענטש האט איבער זיין נפש, איבער זיין מוח און זיין הארץ, איז די דיבור.
כוח הדיבור – “האדם מדבר”
א מענטש איז א חמד אבר [חי מדבר], און עס האט אסאך מינינגס. אבער איינע פון די מינינגס איז, אז איינע פון די בעסטע וועגן ווי א מענטש זאל זיך אריינברענגען אין א געוויסע מצב, אדער ממשיך זיין א געוויסע המשכה, אדער עניטהינג וואס ער זאל אנטרייען זיין פנימיות – און מ’רעדט וועגן דעם, ס’איז אזוי איינע פון די גרעסטע אופנים וואס קענסטו טון – האבן זיי געמאכט אז מ’זאל מאכן א ברכה בדיבור.
נוסח הברכה והמשכת השפע
זאגן “ברוך אתה ה'” – מיט דעם איז מיר ממשיך ברוך, א ברכה מן השם, א המשכה, און מיט דעם איז ממשיך די נקודה, די וואס מ’טוט, וואס טוט מען יעצט: “אשר קדשנו במצוותיו וצונו להדליק נר חנוכה”.
הרחבת התקנה
און ס’איז דאך פשוט אז דאס וואס אנדערע מענטשן זאגן “לשם יחוד”, אדער אז מען זינגט א ניגון פאר דעם, אדער אז מען רעדט פון דעם פאר דעם יעצט אין די שיעור, און ס’איז דאך אלץ א הרחבה פון תקנת חכמים לברך על המצוות. דאס איז דאך דער פשוט’ער פשט.
די ברכה איז די יום איז יוצא, מיט א פאר סעקונדע איז עס א ברכה. אבער אז איינער וויל אמת’דיג אראפברענגען די מצב, אראפברענגען די אורות ווי אזוי מען זאגט, ער וויל ממשיך זיין דעם שפע, און זיי רעדן פון דעם וועם מער.
פרק ד: הדין של “עובר לעשייתן”
הדין – הברכה לפני המעשה
יעצט, דער הלכה זאגט אז מ’דארף מאכן די ברכה עובר לעשייתן, פאר מ’טוט עס. פארוואס פארמעט עט? דאס איז לויט וואס אויבערנסט פארשטייען אז א ברכה איז א ענין פון א הכנה, און עס איז פשוט! אז מען דארף דארף עס מאכן פאר.
הקושיא – למה לא “קודם לעשייתן”?
די כילו די סיבה, וואס מען דארף עס מעצות ביז זיין, איז ווייל עס קען זיין איינער וואלט געטראכט: א ברכה איז כילו אויף די זכות, אויף סיי אפשר סיי דא, אויף טון די מצוה נא, אוי דא, אזוי ווי ברכת הנהנין, קען מען מאכן נאכדעם אויכעט. א ברכת תלמוד מען מאכט עס נאכדעם וואס מ’זאל.
ברכות שלאחר המעשה
און עס איז דא טאקע מצוות וואס האט מען א ברכה נאכדעם. אזוי ווי מקרא מגילה – עפעס דא מקור פון מפשטון הגריר, לברך אחריה – אזוי ווי הלל – מען מאכט א ברכה נאכדעם.
נאכדעם איז עס מער אזוי ווי די שבח פון ברוך השם, מען האט געקענט, מען האט מצליח געווען. ס’איז מער אזוי ווי א שבח פאר ה’, אזוי ווי יעדע זאך. נאכדעם איז די זאך, אזוי ווי די סוף פון שמונה עשרה, יא ברכת מודים, מען זאגט די שבח. דאס איז א ברכה.
דוגמא מחנוכה
ס’איז אפילו אויף יאר חנוכה איז דא א נוסח, א נרות הללו, וואס… ס’קומט נישט מיט א ברכה אין אונזער נוסח. אבער עס זעהט אויס אז ס’איז דארט בחינת פון די ברכה וואס מען מאכט נאכדעם, און מען רעדט וועגן וואס איז די ליכט, און מען גיט ארויס די איידיע נאכדעם.
העיקר – ברכה לפני המעשה
אבער די עיקר דין פון ברכה, די דין בברכת המצוות, איז די דין אז ס’דארף זיין עובר לעשייתן. ס’איז דא א מחלוקת ראשונים צו מען קען בכלל אויב מען האט פארגעסן, צי מען קען בכלל מאכן נאכדעם אדער אפילו בשעת מעשה. אבער דאס איז די הלכה.
פרק ה: ביאור הלשון “עובר לעשייתן”
הקושיא על הלשון
און ס’איז זייער אינטערעסאנט אז דער גמרא פרעגט וואס איז דער לשון “עובר”. עס איז אינטערעסאנט, דארף זאגן “קודם לעשייתן”. לשון “עובר” איז עפעס אינטערעסאנט.
הגמרא מביאה ראיות מפסוקים
און לשון זאגט דער גמרא, דער גמרא ברענגט א פסוק “ויעבור את הקושי” [ויעבור את הכסף], אדער “והוא עבר לפניהם”, מען זעט אין די פסוק אז “עובר” איז פארדעם, אזוי וואס עס שטייט “עבר לפניהם”.
אדער, “ויעבר” איז א קושן, אויף אידיש “עובר” האט זיך טייטש אריבערגיין. ס’איז געווען א מעשה, עס איז געווען א שליח, ער האט געוואלט אויסכאפן א טויטע שליח, האט ער “ויעבר” האט אים אויסגעכאפט, האט אים אריבערגעגאנגען פארנט פון אים.
הקושיא על הראיה
און אזוי פון דעם לשון זאגט מען אז “עובר” איז לשון די אקדימה, “עובר” איז לשון “קודם”. אזוי שטייט אין די גמרא און אין פסחים, האב איך געדענקט.
איז, אלע מפרשים מוטשן אין זיך, קיינער פארשטייט נישט. איך מיין קודם כל, מען קען זאגן “קודם לעשייתן”. מען האט נישט דארף זאגן “עובדים” דארפן א פשט. און אויב שוין יא, איך מיין די פסוק, עס קאכט א שוואכע ראיה. איך מיין, ס’זעט אויס אז ס’איז אמת. און די רעזון פארוואס מען זאגט פאר אויבער איינמאל, איז טאקע געווען דעם. אבער שייכות… וואס איז די פשט? וואס איז די איידיע דא?
הביאור – “עובר לפניהם” כמנהיג
נא, לכאורה. טראכט, די פשט איז פשוט. איך זעה דער לשון “עובר”, “והוא עובר לפניהם”… זיי האבן געזעהט ביי יעקב אבינו אויך, ווי “עובר לפניהם”, אין דעם בוכס’ן צעמאנט, לעצטע וואך איז געווען דער פסוק, ווי “עובר לפניהם”…
האב איך געזעהן, אז דער לשון “עובר לפניהם”… מען זעט עס אין אנדערע פלעצער… יאווה… איך דענק נישט… דער יעקב האט געזאגט פאר עשו אחיו, יא “יעבור נא אדוני לפני עבדו”.
הפירוש – כמו “יצא לפניהם”
אבער “עובר לפניהם” איז דער טייטש, איך מיין אז ס’איז מלשון אזוי ווי ס’איז ענליך צו “יצא לפניהם”. דאס שטייט א לשון, “אשר יצא לפניהם”, משה רבינו האט געוואלט מנהיג זיין יהושע, “אשר יצא לפניהם ואשר יבוא לפניהם”. און ס’זעהט מיך אויס אז “עובר לפניהם” האט די זעלבע מינינג פון “יצא לפניהם” מיט “יבוא לפניהם”.
הציור של “עובר לפניהם”
די ווארט איז, קומט בעצם א געוויסער ציור פון א געוויסער מציאות, און נאכדעם איז מען מפשט. סאו אויספארט וואס איז דער ציור פון דעי “עובר”… לשון “עובר”… דער ציור איז, למשל, מען גייט ארויס צו מאכן א מלחמה, אדער אזוי ווי יעקב עיני אפשר נישט דווקא צו א מלחמה, מען גייט ארויס צו א מחנה, כסדר צו א מחנה לבוא למלחמה, מען גייט ארויס, איז דא אלעמאל איינער וואס שטייט אין פראנט.
המלך הולך לפניהם
דער מלך בעצם, דער מלך, דער גענעראל, ער איז יא וואו לפניהם, ער גייט פאראויס פון דער עולם. יא. און ער פירט, דאס איז די טייטש, ער פירט דער עולם.
און “עובדות”, דער היינטיגער מלאכים, זעצן אין די בענק, ווייל זיי פראטעקטן זיך. אבער דער אמת’דיגער מלך, דארף גיין לפניהם. ער גייט ארויס – ער איז דער ערשטער בעצם. ער פארט פאר דעם, און ער ווייסט אזוי ווי עקזעקיושן צו טון. ער נעמט דעם די מערסטע סכנה, ווייל ער גייט דעם ערשטן. אבער ער פירט זיי – דאס איז דער טייטש. דאס איז די לשון.
המסקנה – הברכה מובילה את המעשה
דער צוהער פון דער לשון “עובר” קומט פון דארט – “עבר לפניהם”. אבער דער “ויעבר” איז הקושי. עס גייט ער…
[המשך הטרנסקריפט יבוא בחלק הבא]
הכנה לחנוכה: ההודאה והשכינה
פרק א: הברכה כמנהיגת המצוה
משמעות המילה “עובר”
לשון אן א אויער? דער צייער איז, למשל מען גייט ארויס צו מאַכן אַ מלחמה, אָדער אַזוי ווי יעקב עשו, אפשר נישט דווקא צו אַ מלחמה, מען גייט ארויס צו אַ מחנה, כתיאת המחנה לבחון, מען גייט ארויס, און עס איז דאָ אַלעמאָל איינער וואָס שטייט אין פראָנט, דער מלך בעצם, דער מלך, דער גענעראַל, ער איז יאָ וואו לפניהם, ער גייט פאַראויס פון דער עולם, יאָ, און ער פירט, דאָס איז די טייטש, ער פירט דער עולם.
נאָר וואָס דאָס איז די היינטיגע מלאכה, מען זעצט אין די בענק, ווייל זיי פּראָטעקטן זיך. אָבער זיין אמת’דיגער מלך דאַרף גיין לפניהם – ער גייט ארויס, ער איז דער ערשטער בעצם. ער פאָרט פאַר דעם, און ער ווייסט וואָס צו טון. ער נעמט די מערסטע סכנה, ווייל ער גייט די ערשטע. אָבער ער פירט זיי. דאָס איז די טייטש. דאָס איז דער לשון. די צייער פון די לשון העובר קומט פון דאָרט – עובר לפניהם.
אָדער ויעבר איז אַ קושיא. עס גייט ער – ער פאָרט אויס אין פראָנט פון אים און ער פירט אים. די לשון עבור אפשר קען זיין אפילו פאַרקערט, אַז פון דעם קומט די לשון עבור. איך ווייס נישט. אויב אַזוי פאַרשטייען, איז אַן אינטערעסאַנטע זאַך.
הברכה כמנהיגת המצוה
אַז כביכול, דער משל דאָ פון אַ מצוה מיט אַ ברכה… אַ מצוה איז עפּעס אַ מצוה, עפּעס אַ מערכה. מען שטעלט אַ מערכה. יאָ, די לשון מערכה אויך, עס קומט פון מערכות ישראל. עס שטייט די lines פון די סאָלדאַטן וואָס שטייען, מען גייט עפּעס טון, מען גייט עפּעס כבוש זיין, מען גייט עפּעס מאַכן.
און עס איז דאָ איינער וואָס שטייט אין פראָנט, וואָס ער פירט עס, וואָס ער ווייזט ווי צו גיין, ער איז די הייסט לעלי’נ’, ער ווייזט צו מען זאָל גיין דאָ, צו מען זאָל גיין דאָרט, ער נעמט די responsibility, ער פירט עס, ער איז דער עובר לפניהם.
איז אַזוי אויב אַזוי אַ מצוה איז אַזאַ זאַך אויף מיין זאַך, און די ברכה… ער איז די פירער פון די מצוה. ער איז נישט סתם פאַר די מצוה. ער פירט די מצוה. דאַרף נישט איינער זאָל ווייזן ווי צו גיין. וואָס טוט מען דאָ? אַה, מען מאַכט אַ ברכה? דאָס איז די פיר פון די מצוה. דאָס איז די ממונה אויף די מצוה, כביכול. עס איז די מפקד אויף די מצוה. דאָס איז די סוד פון דעם, לשון עובר לעשייתן.
פרק ב: מדוע מצוות המועדות גדולות יותר?
הקושיא: איך יש זמן להתכונן?
איז אַזוי פאַרשטייען אונז די נושא פון הכנה. עס איז וויכטיג, ס’מאַכט אַלע דיפערענץ אין די וואָרלד, ווי מען זאָגט, צו אַ מענטש גייט צו אַ יום טוב, צו אַן עני מצוה.
די אמת איז אפילו דאָס ווי אַ כשר, וואָס איז אַ חנוכה? לעכט עפּעס אַזוי… אינדערסטאַנד… אָדער, יום טוב, דבר הבא, די מזמן לזמן… אויף דעם מאַכט מען דאָך די שהחיינו. האָסטו דאָ אַ חילוק און אַ מצוה וואָס קומט מזמן לזמן, און סתם אַ מצוה…
יעדע מצוה, יעדער אשר יצר, און יעדערמאָל וואָס מען לייגט אָן טוט אָן ציצית און תפילין, און מען זאָגט אַ שמייכל פאַר אַ חבר… ס’איז אויך אַ מצוה. דאַרפן אויך בעצם מאַכן נאָכאַמאָל. איך וואָלט אויך ממש גרויס עורר. עס איז אונזער אמת. עס וואָלט אַן עכנמי. האַנדזשענט פּראָצענט.
אויב איינער וועט נעמען צוויי וואָכן, מען קען אפי’ אַזוי פרעגן אַ קשיא. ווי האָסט אייך צייט צו חסק צו קרייטן צו חנוכה? קענסטו דאָ היינט אַ חיוב צו לערנען? והגית בו יומם ולילה, ס’איז דאָ אַ חיוב צו דאַווענען דריי מאָל, ס’איז דאָ אַ חיוב צו טוהן אַלע מענער און זיך צוגרייטן צו שבת, ס’איז אַלע מענער חיוב אים יעדן טאָג. ווי אַזוי פּשט, ס’איז זייער אינטערעסאַנט, ס’איז אַביסל פאַני, זאָגן ס’איז דאָ אַ מצוה, מזמן לזמן, אַמאָל קומט עפּעס אַ מצוה פון חנוכה לעכט, און פאַר אַ חודש פאַר, דאַן גייט מען זיך צוגרייטן. ביזט דעמאָלט זיך אויך דאָ מצוות.
התירוץ: כך נבראו המצוות
אָבער די תירוץ איז, אַז דאָס איז טאַקע די פּשט. און ווייטער אויב איינער וועט נעמען עני מצוה עני טאָג און מאַכן פון דעם אַ הכנה, עט ער האָבן פון דעם אַ גרויסער תועלת. אָבער איז נישט דאָ קיין צייט. ער דאַרף טון אַסאַך זאַכן.
די מצוות המועד איז די מצוות וואָס מ’האָט אַזוי געמאַכט, אַזוי אָוועקגעשטעלט, אַזוי בוכה געווען. אַז זיי זאָלן זיין מצוות וואָס… מען מאַכט פסח און דאַרפט אַסאַך צייט. מען דאַרף עס איינקויפן אין די חנה קאָלעכע, מען דאַרף צוגרייטן די שטיקלעך תורה… דאָס איז געמאַכט, און ער כביכול קענסעלט אַוט די מצוות פאַר אים.
מען דאַרף נאָך אַלץ טון, די טאָג טעגליכע סדר היום, און די עבודה, און די מצוות, און אַלעס וואָס מען דאַרף טון. אָבער וואָס קוקט ער ארויס פאַר? ער קוקט נישט ארויס פאַר די תפילין אינדערפרי. מען קען זיך נאָכאַמען. עס איז אַ מענטש וואָס זענט אַזוי. אָבער אַ נאָרמאַלער מענטש קוקט ארויס פאַר די ימים טובים אַ גאַנץ יאָר. אפילו ווען ער דאַווענט און ער לייגט תפילין און ער לערנט זיין סדר היום, קוקט ער ארויס פאַר די יום טוב וואָס קומט נעקסט.
מדוע יום טוב גדול יותר?
און טאַקע וועגן דעם איז דער יום טוב גרעסער. פאַרוואָס איז אַ יום טוב גרעסער ווי אַ גאַנצע יאָר? אייליבער דער אמת? איז עס אַנדערש? איך ווייס נישט. דער אמת, אַזוי איז עס טאַקע געמאַכט. עס איז גרעסער ווייל עס האָט אַ מערערע הכנה.
ווייל אַז אַ מענטש קוקט פרשת וישב, אָדער פרשת תולדות, און דער טראַכט, וואָס גייט זיין די נעקסטע עיוונט? עס גייט זיין חנוכה! די מחשבה, דאָס מאַכט חנוכה! פאַר אַ גרעסערע זאַך ווי סתם עפּעס אַ אַנדערע זאַך וואָס מען טוט אינמיטן טאָג.
פרק ג: סוגי ההכנה – במחשבה ובמעשה
ההכנה במחשבה
סאָו, מיר דאַרפן נאָך דאָס זאָגן עפּעס איין ווארט, אַז עס איז די כתה הכנה, אונז האָבן געהערט אַז די עיקרע הכנה איז בעת, די הכנה במעשה איז די הכנה בדיבור, אַז אונז רעדן יעצט דערוועגן. עס איז דאָ אַ הכנה במחשבה.
אַ הכנה במחשבה… וויאַזוי מענטשן דאַרפן האָבן עפּעס אַ געדאַנק, עפּעס אַ ווארט, עפּעס אַ אידעע. די עיקר כח המענטש איז די כח המחשבה, די כח השכל. דאַרפן דאָס אויך צוגרייט.
עקרון “כל אשר נמצא בידו”
און אַזוי ווי די סדר פון די הכנה קשמרס איז. יאָ, אַ מענטש… יעדער איינער דאַרף אָדער קען אָדער ס’איז ראוי לוי צו נעמען די סאָרט אַרבעט וואָס ער טוט, די סאָרט זאַך וואָס ער האָט, און מאַכן פון דעם, אַזוי ווי למשל ס’איז דאָ די תרומת המשכן, כל אשר נמצא בידו – איינער וואָס האָט גאָלד, איינער וואָס אַרבעט אין גאָלד אָדער זיין, ער האָט פּונקט אַסאַך גאָלד, ער ברענגט גאָלד פאַר די משכן, און איינער וואָס האָט זילבער, ער ברענגט זילבער. און איינער וואָס האָט נחושת, ער ברענגט נחושת. און איינער וואָס האָט אנשים וואָס קענען טובות זיינע סעוזים, ברענגען זיי. און אַזוי ווייטער.
ההכנה בפנימיות
און דער זעלבער וועג איז בפנימיות, במחשבה. יעדער איינער, וואָס ער האָט אַ סאָרט מחשבה וואָס ער האָט, וואָס ער האָט אַ סאָרט אידעע וואָס ער טראַכט וועגן, וואָס ער האָט אַ סאָרט זאַכן וואָס ער רעדט מיט אים. מן הבא בידי דאַרף ער נעמען מנחה, נישט לעת הבחר, ווייל הקדוש ברוך הוא לימים טובים, וואָס איז דאָך אַזאַ צייט פון לראות פני השכינה, וויינויים ה’ לכנו ולנו.
סאָו איך וויל אַרויסברענגען איין קליינע נקודה וואָס אונז לערנען די וואָך, וואָס מען קען ברענגען מיט דעם צו חנוכה. סאָו אַ גוטע מתנה לכבוד חנוכה. אַ גוטע מנחה. מנחה זייט דייטש. איך כאַפּ רבנה בן מנחה. יאָ דער מענטש ברענגט. ער ברענגט אַ מנחה. עס הייסט ער אַ לאות מאן אין כתב אריזל. ער ברענגט עפּעס צו דעם טאָג, צו דעם זאַך. און מיט דעם זאָגט ער קוק איך האָב דיך עפּעס געטון, איך האָב דיך געברענגט אַ מתנה.
פרק ד: שתי נקודות מרכזיות בחנוכה
הקדמה: שתי נקודות וחיבורן
עס איז דאָ צוויי נקודות אין חנוכה וואָס די אַלע ספרים רעדן, און איך וויל זיי קאַנאַקטן, איך וויל זיי אַרויסברענגען אין דעם וועג.
נקודה ראשונה: השכינה למטה מעשרה טפחים
איין ווארט וואָס שטייט אין די אַלע חסיד’ישע ספרים, און איז אויך פּשוט פּשט אודאי, איז די נושא אין די לענגוואַדזש וואָס מען רעדט אַסאַך מאָל, איז אַז די שכינה איז ירד למטה מעשרה טפחים וואָס איז אַ מצוה צו לייגן דעם נר חנוכה למטה מעשרה טפחים, וואָס דער רמז, וואָס אַסאַך ספרים האָבן געטראַכט איז – עס שטייט לכאורה די שכינה למטה מעשרה, אָבער אונז וועלן יאָ ברענגען די שכינה למטה מעשרה, עס איז יאָ ירד למטה מעשרה אין חנוכה.
און דאָס איז דער רמז, אַזוי ווי ס’שטייט כי אבדים אנחנו, ובדי סיני ליזבנו אלהינו, אפי’ ביז שווערע זמנים און נידריגערע זמנים, אַזוי ווי ס’איז געווען חנוכה, און בית שני איז נישט געווען קיין שכינה וכו’ יחל, אום כל זה, דער אייבערשטער כו’ יחל לאָזט זיך אַראָפּ צו די אידן, דער אייבערשטער העלפט די אידן אפי’ אַזוי, די לשונות אויף דעם כתב אריזל, וויאַזוי מען דעסקרייבט אַז דער שפע גייט אַראָפּ אין אַ הונדעריגער פּלאַץ וכדומה.
נקודה שניה: ענין ההודאה
צווייטע זאַך, די צווייטע ווארט, וואָס סבדא אין לשון הקבלה איז זייער קאַנעקטעד, אָבער אין פּשוט פּשט איז אפשר שווערער צו זען די קאַנעקטשאַן, אָדער דער עולם כאַפּט נישט די קאַנעקטשאַן, איז די נושא פון הודאה, קבעו שמונת ימי חנוכה הללו להודות ולהלל, די נושא פון הודאה, יעדער איינער זאָגט אַז חנוכה איז דאָ אַ ספירה, און חנוכה געהערט צו די ספירת הוד.
די נושא פון הודאה, פון דאַנקען פאַר עמודת ה’. ווייל די יעדע ענטפער שטייט על פי קבלה, איז די זאַך זייער קאַנעקטעד. ווייל די נושא פון הודאה, אַזוי ווי וועסטו לערנען די דריי לעצטע ברכות שמונה עשרה, אָדער ספּעציעל ברכת מודים, געהערט אויך צו דעם מידות וואָס הייסט נה”י, אָדער נצח הוד יסוד, אָדער מער ספּעציפיקלי הוד, אין אַ געוויסע וועג, וואָס דאָס איז אויך דער פּלאַץ צו ווי די שכינה איז יורד למטה מעשרה.
הקשר בין שתי הנקודות
אינטערעסאַנטע זאַך. ווי איז די שכינה יורד למטה מעשרה? למעלה מג’ טפחים ולמטה מעשרה, און אַנדערע רעדן צו נה”י. און דאָרט, דאָס איז אויך די עבודה פון הודאה, איז דאָרט… וואָס איז די שייכות פון די צוויי זאַכן? וואָס גייט דאָ פאָר?
פרק ה: חשיבות ההודאה – שאלה ותשובה
פשוט, פשוט, פשוט, רמז
פּשוט, פּשוט, פּשוט, רמז. איך וויל אַרויסברענגען פּשוט. ס’איז זייער וויכטיג, און וואָס יעדער איינער ווייסט, ס’איז זייער וויכטיג צו דאַנקען. צו דאַנקען, אַזוי מ’זאָגט, צו האָבן appreciation, צו האָבן אַ הכרת הטוב, thankfulness, זאָל אַ מערכה וואָס הייסט דער’ן thankful worship, דער גרויסער ענין צו זאָגן דער thankful worship.
מה זה לא
וואָס איז דער ענין? דער ענין איז זיכער נישט אַז דער אייבערשטער ווערט ברוגז, אַז ער… אַז ער מדאַנקט אים נישט, דער אייבערשטער איז נישט קיין מענטש, דער אייבערשטער דאַרף נישט לעבן דאַנק, און דער אייבערשטער דאַרף טובת אפילו מען דאַנקעט אים נישט.
און דער ענדער איז אויך זיכער נישט עפּעס אַ סגולה. עפּעס אַ סגולה, מען דאַנקט דיר אייבערשטער, העלפט ער, עפּעס אַזוי. דאָס וואָלט שוין אימערזעהנט אָבער אַן אינטערעסאַנטע זאַך.
הקושיא מסדר שמונה עשרה
יאָ, מען זעט דאָך אין די לשון פון שמונה עשרה, וואָס איז אַ יסוד, די סדר שמונה עשרה, וואָס די חכמים האָבן טאַקע געווען, די אַשכנז איז אַ גדולה, עס איז ממש אַ יסוד פאַר עבודת ה’, פאַר וויאַזוי אַ איד גייט צו צו גאָט, וויאַזוי אַ מענטש האָט אַ רעלעישענשיפּ מיט גאָט.
און מען זעט נישט בן עשרה אַז עס איז דאָ דער שלש ראשונות, וואָס איז אַזוי ווער בין איך און ווער איז דער אויבערשטער… נאָכדעם איז דאָ הודאה. און דאָס איז אָבער אַ טענטע זאַך. פאַרוואָס?
הסדר הרגיל: מודה אני
ווייל ווען איינער זאָגט אַז מודה על אַב על הטוב על החסד… זייער גוט, עס איז די סדר וואָס שטייט אין מסכים די משנה און ברכות. דאַנק דיך רבונו של עולם, שכוח. מודה אני לפניך. איך האָב מיך אויפגעזעקט היינט. איך בעט דיך, די טאָג זאָל גיין גוט. אָקעי, דעי סדר מאַכט סענס. דעמאָלטס, די סדר איז אידעאַל פאַר בקשה.
הסדר בשמונה עשרה: הפוך!
ביז דערווייל אין שמונה עשרה גייט די סדר אָפּאָסיט, רייט? איך בעט דיך, גיי מיך אַ שכל און געלט און פרנסה און רפואה און גאולה און סליחה און אַלע זאַכן וואָס איך דאַרף. און איך דאַנק דיך.
וואָס גייט דאָ פאָר? וואָס דאַנק איך דאָ? האָסט שוין באַקומען? האָסט שוין געטראַכט מען קרענען יענער? דאָס איז די טייטש. ווייסלכאויר בעט מען נישט מען עסן אויף זאַכן וואָס גייען זיין שפּעטער, מאָרגן, היינט, אפילו על יוסף די לבוא. וויילי שלמה, איך האָב ברחמים און תשועה. וואָס דאַנקסטו שוין?
השאלה נשארת פתוחה
ס’איז זייער פאַני. ס’איז דאָ אַסאַך אַ שאלה. וואָס דערציילט אַז יעדע תפילה ענדיגט זיך מיט אַ בקשה? ווי קומט אַריין די דאָה? די דאָה קומט נאָכדעם וואָס דער אייבערשטער ענטפערט די תפילה. וואָס גייט דאָה פאָר?
און אודאי דאָס איז אמת. אודאי דאָס איז אמת אַז מען קען זאָגן איך זאָג אַ שכוח אויף לעשות. אָדער מען קען זאָגן אַז עס איז אַ ענליכע נאמען.
עבודת ה’ בשמחה: ההודאה כתיקון לעצבות שבתפילה
פרק א: תפקיד ההודאה בתפילה – איזון נגדי לחסרונות
הקושיא: מדוע ההודאה באה אחרי הבקשות?
די דאָ קומט נאָכדעם וואָס די עבודה שטאַרק ענטפערט די תפילה. וואָס גייט דאָ פאַר? און אודאי דאָס אמת… אודאי דאָס אמת… מען קען זאָגן… איך זאָג דאָס כּוֹחַ אויפֿן לעשׂוֹת… אָדער מען קען זאָגן אַז עס איז ענעכן נאָמען… מורא דעם שטייטלכעל… נִסִּים שֶׁבְּכָל יוֹם… משקח… אָבער דאָס דאַרף נישט קומען פריִער… וואָס קומט דאָס דאָ?
ס’איז אַ ביסל פאַני. איך מיין אַז דער פּשוט’ער סוֹד דערפֿון איז, פּשוט’ע ווערט דערפֿון איז, אַז ס’איז אַ קאַונטער-בעלענס [counter-balance: איזון נגדי]. אַ קאַונטער-בעלענס.
שלוש הברכות הראשונות: התפעלות וביטול
וואָס הייסט? ווען אַ מענטש טראַכט פֿון גְּדֻלַּת ה’ פֿון די ערשטע דריי בְּרָכוֹת, עס פֿילט זיך… לאָמיר זאָגן אַז ער איז מִתְפַּלֵּל… אַתָּה קָדוֹשׁ וְשִׁמְךָ קָדוֹשׁ, וּקְדוֹשִׁים בְּכָל יוֹם יְהַלְלוּךָ… קְדוֹשִׁים קענען זיין אונז, יאָ? און אַ קָדוֹשׁ… און אַ קְדוֹשְׁךָ, כנו, אמסי, אכתר, פקודש… אונז מאַכן הייליג דריי אָפּשינדע ווערטער, אונז פֿאַרשטייען גְּדֻלַּת ה’, אַזוי ווי די מַלְאָכִים פֿאַרשטייען עס.
פֿאַרשטיין עס ווייניגער אָדער מער… אָבער אַזויווי די אַנדערע אברהם פֿאַרשטייען, אַזוי ווי צַדִּיקִים פֿאַרשטייען אֱמֶת’דיג… אונז זענען פּאַרט פֿון די צַדִּיקִים פֿון די מַלְאָכִים, פֿאַרשטיין וואָס ס’מיינט גאָט אין אונז.
עס איז זאַך מינסד [minced: מעורבב, מורכב]. מען קענסט זיך פֿילן פֿון אַ געוויסן לְהִתְבַּטְּלוּת, אַ געוויסה כתנות, אַזוי ווי איירט ארמות. אָבער מען קען זאָגן אַז ער פֿילט קליין, ער פֿילט נישט גרויס, נישט דווקא זיין ממש, ער פֿילט זיך ממש ווי אַ תּוֹלַעַת, נישט ממש שִׁפְלוּת, ער איז אין אַ געוויסע זון זיך מִשְׁתַּתֵּף בִּגְדֻלַּת ה’, אָבער עס איז אַ ביטל, איך בין דער וואָס שטייט אין קְדֻשָּׁה מלכו על ימי הלכה, דאָס איז די ערשטע דריי בְּרָכוֹת.
שתים עשרה הברכות האמצעיות: מלא חסרונות
אוקיי, נאָכדעם וואָס דאָ אַלע צוועלף בְּרָכוֹת אינצווישן, וואָס אויב מ’טראַכט אַריין, זענען דאָך בעצם נאָר בַּקָּשׁוֹת אויף וואָס גייט נישט גוט. די מלא חסרונות למעשה – כְּאִלּוּ איך האָב יעצט געזאָגט אַז איך ווייס ווער דער אויבערשטער איז – אַתָּה חוֹנֵן לְאָדָם דַּעַת. איך בעט דיך אין איינו מיטך דאָס. וועלכע דַּעַת? די דַּעַת פֿון דיודי ה’. די דַּעַת וואָס מ’דאַרף האָבן נאָך פֿאַר אַלע אַנדערע זאַכן, וואָס איז אַ תְּפִילָה צו דעם.
און די סְלִיחָה און די רְפוּאָה און די גְּאֻלָּה און די בְּרָכָה און פַּרְנָסָה, די אַלע זאַכן וואָס מען בעט, זענען דאָך אַלס זאַכן וואָס זענען נישט. און ווען מען האָט דאָרט נישט כהאט, אפשר בעט ער נישט אָן שם שטאַרק. אָבער די איידיע וואָס אַ מענטש גייט אַריין איז נאָך אַלס חֶסְרוֹנוֹת.
און די אמת אָדער, די אַלני חֶסְרוֹנוֹת קומען דאָך אֱמֶת’דיג פֿון אַ חֶסְרוֹן אין די ערשטע דריי בְּרָכָה. פֿאַרוואָס איז נישטאָ קיין דַּעַת, ווייל מיר האָבן נישט קיין בָּרוּךְ אַתָּה ה’ חוֹנֵן, און אַ דַּעַת? פֿאַרוואָס איז נישטאָ קיין רְפוּאָה, ווייל עס איז נישטאָ קיין בָּרוּךְ אַתָּה ה’ רוֹפֵא חוֹלִים? עס פֿעלט עפּעס דאָ…
הסכנה: תפילה שגורמת לעצבות
עס קען ווערן אַזאַ סיטואשאַן, זייער אַ שווערע סיטואשאַן, וואָס מאַכט זיך… קען מען זעהן… איך זעה עס… אַז – און דאָס איז דאָך די לענגערע פּאַרט פֿון שְׁמוֹנֶה עֶשְׂרֵה, און רוב מענטשן קענען זאָגן אַז דאָס איז דער עִיקָר – אַז דאַווענען מאַכט אים פֿילן שלעכט.
ווייל נישט נאָר דאַווענען, מען קען זאָגן אַז אֲפִילוּ יעדע סאָרט הִרְהוּר עַל ה’, יעדע סאָרט וואָס ער רוט אַנדערהייבערש, מאַכט אים פֿילן שלעכט.
איך האָב שוין געמיינט אַז אֱלֹהֵינוּ וֵאלֹהֵי אֲבוֹתֵינוּ, ביז דערווייל, איז אַלאַ את לוחת לאכלנו און רְפָאֵנוּ און בָּרֵךְ עָלֵינוּ, און את שבעה שבטינו, בקיצור את הצרות. עס פֿאַרשטייט זיך, אויב האָסט שבעה שבטנו, איז דער פּשטן אַז זיי פֿאַרשטייען נישט די אֱלֹהֵי יַעֲקֹב אויך נישט. אֱלֹהֵי יַעֲקֹב און אֱלֹהֵי אמת, האָב זיי נישט צוגעלייגט קיין שִׁבְטֵינוּ כְּבָרִאשׁוֹנָה.
און עס הייבט זיך שוין די גאַנצע זאַך. עס איז מלא חֶסְרוֹנוֹת, מלא צער, מלא פּגם.
למה זה בעיה: עבודת ה’ צריכה להיות בשמחה
די פּראָבלעם איז אַז מען קען נישט אַזוי לעבן. קודם כּל, ס’איז זייער אַ נישט גוטע זאַך אַז ווייל אַ מענטש טראַכט פֿון דאַווענען און טראַכט פֿון דיגן גוט, גלייך גייט זיין ערשטע אַסאָסיעישאַן [association: קישור מחשבתי]. ווען מען פֿילט דעמאָלטס די טייל, פֿילט מען שלעכט. עס איז נישט קיין וועג דאָס.
עס קען דאַרף נישט זיין אַז דאַווענען איז די צייט ווען מען דערמאָנט זיך אַלע פּראָבלעמס. זייער סעד [sad: עצוב]. די תְּפִילָה דאַרף זיך זיין בְּשִׂמְחָה.
און עֲבוֹדַת ה’, בְּשִׂמְחָה מיינט דאָך אַז ווען אַ מענטש דאַרף זיין אָפּגעלייגט – ווי אַזוי זאָגט אַלע נובאָוויטש – אַ מענטש, ביי אים דאַרף זיין פֿאַרשטענדליך, ביי אים דאַרף עס זיין די נאָרמאַל.
פֿאַרקערט, די גוטע זאַכן… ווען מען אַרבעט, ווען מען עסט, ווען מען רעדט שְׁטוּתִים מיט די חֲבֵרִים… דעמאָלט איז עפּעס נישט אַ שוואַכע מעשה. אָבער דער דף, אַז דאָס איז די געשמאַקע צייט. די מִצְווֹת איז אַ געשמאַקע צייט. די עֲבוֹדַת ה’ איז די גוטע זאַך.
התוצאות השליליות של עצבות בעבודה
און ביז דערווייל… ווייל עֲבוֹדַת ה’ מיינט אַז מען זעט זיך אַ ביסל אין שפּיגל, מען זעט וואָס גייט דאָ פֿאַר, איז עס די שלעכטע זאַך, איז עס וואָס מאַכט מיך פֿילן שלעכט.
און חוץ פֿון דעם, קודם ברענגט עס עַצְבוּת, און עַצְבוּת ברענגט נישט, ס’איז גאַרנישט גוט. ס’ברענגט צו פֿיינט האָבן די גוטסקייט. ס’ברענגט צו פֿיינט האָבן דריי עֲבוֹדָה. יענע, ער איז איינפאַנט [infant: תינוק רוחני]. ביים דאַווענען האָט ער אַלע פּראָלעמס. עס קען נישט זיין אַזאַ זאַך.
הבעיה הנפשית: דחיית מה שגורם צער
און נישט נאָר דעם, עס ווערט נאָכגעלאָזט. עס ווערט נאָכגעלאָזט סיי אַזוי פּראַקטיש ווי איך זאָג, ווייל ער גייט נישט טון אין דעם גענוג, און סיי אֱמֶת’דיג.
די נֶפֶשׁ פֿון אַ מענטש, די טֶבַע פֿון אַ נֶפֶשׁ, און די איידעלסטע וועג, איז אַז וואָס ער האָט ליב, וואָס ער האַלט פֿון, וואָס מאַכט אים פול [full: מלא], וואָס מאַכט אים העפּי [happy: שמח] – דאָס ציעט ער צו. דאָס האַלט ער.
אַ זאַך וואָס מאַכט אים סעד [sad: עצוב], און דורך אַ טֶבַע איז עס דוֹחֶה, שטופּט ער עס אַראָפּ.
און אויף וויפֿיל אַ מענטש, ווען ער טראַכט אַ סוּגוֹת אֱלֹקוּת, מאַכט עס אים נישט פֿילן גוט? ווי מילא איז אַ נֶפֶשׁ, עס איז דוֹחֶה. ווי מילא פֿאַרגעסט ער עס, לְמָשָׁל. האַלט עס אינאיין פֿאַרגעסן. פֿאַרוואָס האַלט עס אינאיין פֿאַרגעסן? ווייל דאָרט איז נישט ליב.
דאָס איז אַ גאַנצע נייעע הֲבָנָה.
פרק ב: הפתרון: ההודאה כתיקון ובניית כלים
מהות ההודאה בשמונה עשרה
סאָוי אויב אַזוי, וואָס מ’האָט געמאַכט אין די בַּקָּשׁוֹת, די צוועלף בְּרָכוֹת, דרייצן בְּרָכוֹת פֿון בַּקָּשׁוֹת, דאַרף מען מאַכן אַ הוֹדָאָה.
און די הוֹדָאָה אֱמֶת’דיג איז אויף די אַלע זאַכן, ס’איז נישט אויף נעכטן. נעכטן איז דאָ אַן אַנדערע הוֹדָאָה. ס’איז אויף די אַלע זאַכן וואָס מ’האָט געבעטן אין די צוועלף זאַכן. און ס’איז כִּבְיָכוֹל אויף דעם וואָס מ’ווייסט יאָ. אויף די אַלע זאַכן וואָס מ’ווייסט יאָ.
און אַנדערע ווערטער, וואָס מ’ווייסט יאָ און וואָס מ’האָט יאָ. האָבן מיר גערעדט פֿון רְפָאֵנוּ? איך האָב יאָ רְפוּאָה. דאָס איז וואָס ס’איז. און דאָס איז אַ תִּקּוּן, אַ גרויסער תִּקּוּן.
התיקון: מניעת שנאת העבודה
דאָס איז אַ תִּקּוּן אויף דעם וואָס אַ נישט וואָלט אַנגעהויבן צו פֿיינטע פֿאַר מידישקייטן, און דאָס איז נישט נאָר אַ תִּקּוּן, נאָר דאָס איז אויך אַ וועג צו ברענגען דער.
ווייל וויפֿיל אַ מענטש איז זיך מעריך, ער מאָגט זיך צו זיין צופֿרידן, צו זיין העפּי [happy: שמח], צו דאַנקען, אויף דעם וואָס ער האָט, איר האָט ער עס, האָט ער עס טאַקע, זיין נֶפֶשׁ האַלט עס. כּוֹחַ פּשוטה.
הקשר לעולמות: איך מורידים שפע למטה?
ווען דאָס איז די אַנדערע ווערטער… לאָמיר זאָגן לְמָשָׁל… אין די צוועלף בְּרָכוֹת אינצווישן, איז מען עפּעס אַ העכערער סערוויס [service: שירות, עבודה] ווי איבער אַ דרייעגער, און אין עפּעס אַ אַנדערע ספיר [sphere: תחום, ספירה] און אַ פּלאַץ וואָס פֿון דאָרט קומען די אַלע בְּרָכוֹת וואָס ענדלער הענט וועגן.
און דאָרט איז דאָך אַלעמאָל דאָ, און אַז די עֲצִילָה איז די תְּפִילָה, און די עִיבִּישְׁטֶע איז איילע איינס, איז דאָך אַלע גוטע זאַכן דאָ. ס’פֿעלט נישט גאַרנישט. נאָר וואָלט עס נישט אַנגעקומען צו מיך.
ווייסט אויב עס איז נישט אַנגעקומען צו מיך? ווי אונז לערנען? נישט ווייל דער אייבערשטער איז אַ שלעכטער, נאָר ווייל די האָסט נישט געמאַכט קיין כֵּלִים.
מהו הכלי? שמחה והודאה
וואָס דער אַ כֵּלִים קען אַ מענטש מאַכן? ער איז זיכער פֿאַר אַ סוּגַת אֱלֹקוּת, און אֱמֶת’דיג אויך פֿאַר אַלע זאַכן.
די צופֿרידנקייט, זיי האָבן געלערנט אַז איך האָב דאָס ליב, אַז ס’איז אים גוט, ס’איז טוֹב, טוֹב שִׂמְחָה, לְכַנָּא לְהוֹדוֹת, ס’איז גוט אַז ס’זאָל זיין די אַלע זאַכן.
דאָס איז די כְּלִי, דאָס איז די איינציגסטע כְּלִי אֱמֶת’דיג פֿון נֶפֶשׁ, די שִׂמְחָה אין דעם, די הוֹדָאָה, די דאַנקבאַרשאַפֿט, דאָס איז די כְּלִי וואָס מאַכט אַז די נֶפֶשׁ זאָל האַלטן די אַלע זאַכן.
הקשר למטה מעשרה טפחים
סאָו דאָס וואָס אונז רעדן, אַז אַ שְׁכִינָה דאַרף קענען אַ רְכִיב מִלְמַטָּה מֵעֲשָׂרָה טְפָחִים, וואָס דאָס איז נישט נאָר חֲנֻכָּה, יאָ לאָמיר זיין ריעל [real: אמיתי], ווען מִלְמַטָּה מֵעֲשָׂרָה טְפָחִים מיינט אין עוֹלָם הָעֲשִׂיָּה מיינט בְּפוֹעַל ממש יעדע תְּפִילָה דאַרף אַזוי זיין, נישט אַז אַ זאָג רְפוּאָה אינו איז דאָ אַ רְפוּאָה אין עוֹלָם הָאֲצִילוּת אין עוֹלָם הַיְצִירָה, העלפּט מיך גאַרנישט איך דאַרף דאָך די רְפוּאָה זאָל זיין דאָ.
און אַסאַך מאָל איז דאָך די פּראָבלעם, אין עוֹלָם הָאֲצִילוּת איז עס גאַנץ גוט, אָבער אין עוֹלָם הָעֲשִׂיָּה איז נישט דאָ קיין רְפוּאָה.
וויאַזוי ברענגט אַן עובד רְפוּאָה אין עוֹלָם הָעֲשִׂיָּה? פֿאַרוואָס נישט? פֿאַרוואָס ווען ער טראַכט עֲבוֹדָה.
שני חלקי הנפש: העליון והתחתון
דער חֵלֶק אַ נְשָׁמָה הָעֶלְיוֹן, אֱמֶת’דיג האָט ער זיך ליב ווען ער איז דאַווענט. אֱמֶת’דיג, דאָס האָט ער ליב, ווייל פֿאַר דעם טעט ער איז. אָפּשינדער שטייט אַז מְחִיר וואָלט אֱמוּנָה און דעם וכדומה.
אָבער דער חֵלֶק, אַחוֹן נָמוּךְ פֿון דעם מענטש, דער חֵלֶק וואָס האָט ליב די תּוֹצָאָה פֿון דערפֿון, יאָ האָט ליב צו זיין געזונט, יאָ האָט ליב צו האָבן בָּרֵךְ עָלֵינוּ, יאָ האָט ליב צו האָבן חוֹנֵן און הַדַּעַת, ספיל און קלוג, און אַזוי ווייטער… דער חֵלֶק האָט איך זיך נישט מִשְׁתַּתֵּף אין דער דאַווענען.
ווייל מ’צידו אים פֿאַר דעם ווען ער גייט נאָכן דאַווענען, האָט ער אַ תֵּיאָב [תאווה: desire, craving], האָט ער אַ חֵשֶׁק צו אַנדערע זאַכן, און עס בלייבט טאַקע דאָרט, ווייל יענער האָט יענער ליב.
פרק ג: הפתרון המעשי: חנוכה כזמן אימון בהודאה
הצורך בזמן מיוחד להודאה
און וואָס דאַרף מען טון? מען דאַרף דאַנקן, מען דאַרף טעלן ספּעשיל [special: מיוחד] צייט, איך מיין אַז אַכט טעג חֲנֻכָּה איז גענוג אויף זיך צו טרעידן, נישט גענוג, אָבער מ’קען און מען מעג.
הבעיה: רואים עבודה כחובה
און אונז זענען אַזוי צוגעוואוינט אין די שלעכטסקייט, און עס העלפּט נישט וויפֿיל איך זאָג די דְּרָשׁוֹת, סאָוי יעדע יאָר, חֲנֻכָּה דערמאָנט זיך נאָכאַמאָל, און זאָגן דאָך אַזויפֿיל די דְּרָשׁוֹת פֿון דאָס, און לְמַעֲשֶׂה נאָך אַלץ, די גוטסקייט, און די מַעֲלָה, יעדע איינער, און דווקא בִּפְרָטוּת, איך וועל רעדן וועגן דעם, דווקא בִּפְרָטוּת, אָבער די מַעֲלוֹת, די מִצְווֹת, און מיט דער עֲבוֹדַת ה’, אַלעמאָל ליגט אויף אונז אַזוי ווי אַ חוֹבָה, אַזוי ווי אַ דאָה [דורכמוז: must, burden], און מילא לויפֿט מען אַוועק דערפֿון, און מילא האָט מען עס נישט, מילא באַקומט נישט אויכעטע שֶׁפַע, וּבְפוֹעַל מִלְמַטָּה מֵעֲשָׂרָה טְפָחִים, וכן, וואָס מ’דאַרף האָבן.
הצורך בהודאה על חלקי
סאָ מ’דאַרף ספּעציעל מאַכן הוֹדָאָה, הוֹדָאָה עַל חֶלְקוֹ, און אַזוי ווי אונז רעדן, אַז אַראָפּצוברענגען בְּפוֹעַל ממש מיין טאַכטע אַראָפּצוברענגען אין מיין פְּרָט אַז איך זאָג איך בין אַ חֵלֶק פֿון כְּלַל יִשְׂרָאֵל, מְדַוְּונֵן בִּלְשׁוֹן הָרַבִּים, און ווייט בער זייער גרויס.
הודאה על חלקי: הכרת הטוב האישית
פרק א: הורדת הישועה לפרט האישי
הצורך בהודאה מיוחדת על חלקי
סאָוִי מ’דאַרף ספּעציעל מאַכן הודאה, הודאה על חלקי. און אַזוי ווי אונז רעדן, אַז אַראָפּצוברענגען בפועל ממש מיינט אויך אַראָפּצוברענגען אין מיין פּרט. אַז איך זאָג, איך בין אַ חלק פון כלל ישראל, מדובר בלשון רבים, און ווידער, זייער גוט. אַז דער כלל ישראל טוט האָבן אַ ישועה. צו ברענגען די ישועה אין דיין פּרט איז דאָך דער טייטש, איז צו ברענגען פּונקטליך, פּונקטליך, פּונקטליך אין דיין סיטואציע.
המחסום: ביקורת עצמית מתמדת
זאַך פאַר אַ מענטש, ווייל אונז האָבן אויסגעזאָגט אַזוי פיל מוסר השכל און אַזוי פיל סעלף-קריטיסיזם, און דאָס איז די אמת אַז מען דאַרף אַלעמאָל זיין בעסער… אָבער אַז אַ מענטש דאַרף קענען זאָגן אַז דאָס וואָס איך ווייס – יאָ. דאָס סליחה וואָס איך האָב – יאָ. דאָס רפואה וואָס איך האָב – יאָ. דאָס פרנסה וואָס איך האָב – יאָ. עס איז גענוג אַ גוטע זאַך צו אַ ברכה מאַכן דערויף, יאָ? קענסטו מאַכן אַ ברכה ביי שם ומלכות? יאָ, קענסטו מאַכן אַ ברכה ביי שם ומלכות?
דערמאָנט דער אויבערשטער אַליינס אויף דאָס וואָס דו ביזט אַ תלמיד חכם? יאָ? נאָר וואָס דען? וועלסט שוין געדאַנקט דער אויבערשטער אויף דעם? ניין, ווייל יעדערוואָלט דו טראַכטס פון דעם, איך בין אַ קלוגער, איך בין אַ רייכער, איך בין אַ מצליח’דיגער, איך בין וואָטעווער מיילע וואָס איך בין. אַה, וואָס דאַרף עס זיין אַ שאלה? עס איז גאווה אָבער איך וואָלט דאָך געדאַרפט זיין בעסער, איז אַלץ געטאָן ווערט.
נותן הודאה על חלקו – היסוד לשמחה
אָבער קודם, נותן הודאה על חלקו. און אויב עס איז נותן הודאה על חלקו, עס דאַרף מען קענען משונדיג זיין פריילעך. איך טראַכט אַז די אַלע מענטשן וואָס קוקן די ווידעאָס – יעדער איינער – עס לעבן אין זייערע אַ סאַך הצלחות און זייערע אַ סאַך זאַכן וואָס זענען משונדיג גוט. מען האָט נישט אַז ס’איז נישט דאָ פּראָבלעמס, אָבער עס זענען זייערע אַ סאַך זאַכן וואָס גייט אונז משונדיג גוט.
פרק ב: הקשר בין שפע גשמי לשפע רוחני
העיקרון הקבלי: שפע גשמי כלבוש לשפע רוחני
און די ריזן פאַרוואָס – בעצם, נאָר מען לערנט דאָך. יאָ, איז דאָ אַ טענה. מיר האָבן גערעדט אַ דאָנערשטאָג פאַרנאַכט. צוויי וואָכן, דריי וואָכן צוריק. וועגן שפע גשמי. וועגן געלט. יעדער וואָס לערנט כבוד לך סעודות ווייסט, אַז שפע גשמי איז דאָך נאָר אַ לבוש פאַר שפע רוחני.
קומט אויס אַז אויב ס’איז דאָ אונז לעבן אין אַמעריקע ווי ס’איז דאָ די מערסטע שפע וואָס איז געווען אין די וועלט, מיט געלט, די מערסטע געלט, די גרעסטע GDP [Gross Domestic Product: התוצר הלאומי הגולמי] און אַלעס, איז אויב אַנעס קומט אודאי פון אַ ריזיגע שפע רוחני. ס’קומט פון איין סוף, איין סוף, אַן סוף פון די השגות אלוקיות.
השאלה הקשה: היכן השפע הרוחני?
פאַרוואָס האָבן אונז נישט די אַלע השגות? פאַרוואָס פאַרשטייען אונז נישט די תורה, די חכמה, אַזוי רייך ווי אונז קענען פאַרשטיין, ווי אונז האָבן אונזערע הייזער, וואָס זענען קיין איינע פון אונזערע עלטער, זיי, דאָס האָט נישט געהאַט אַזאַ הויז ווי אונז אַלע מענטשן האָבן דאָ?
התשובה: חוסר הודאה וקריאה בשם ה’
ווייל אונז דאַנקען נישט דערויף, און זיי זענען נישט קוראים בשם ה’. און זיי האָבן נישט קיין כלי געמאַכט פאַר די אַלע הטבות אַז עס זאָל זיין אַ אלוקית זאַך.
פרק ג: חנוכה: זמן מיוחד לעבודת ההודאה
שמונה ימים של עבודה ייחודית
אַזוי מ’דאַרף נעמען אַכט טעג אַ יאָר און נאָר טון דאָס, און אַזוי אַנדערע עבודות, עבודות פון איך ווייס תשובה טון, ווארט נאָך חנוכה שוין וועט מען טראַכטן פון אונז. קודם חנוכה גייט מען נאָר טון עבודה פרימיות, מען רעדט פון שמונה עשרה [ימי חנוכה], פון הלל, פון די זאַכן וואָס מען טוט.
הכרה בכל טובה
אַלע הצלחות, יעדער איינער וואָס ער האָט השגות רוחניות, יעדער איינער וואָס ער האָט השגות גשמיות, וואָס ער האָט… עס איז ער happy מיט דעם. און ער איז זייער happy אַז ער זאָגט אשר קדשנו… אשר קדשנו במצוותיו וציוונו… איז דאָך דאָ. וואו איז עס געקומען? פון די סדרי חורבן? פון וואו איז עס געקומען? עס איז געקומען פון דער אויבערשטער. זאָגט ברוך אתה ה’ אלוקינו מלך העולם. מען האָט שוין די מצוותיו וציוונו. מען דאַרף דאָך לערנען יעדע זאַך.
פרק ד: חידוש: ברכה על כל דבר טוב
אומץ האמת של חז”ל
חז”ל איז דאָך געהאַט די… מען קען זאָגן די קוראַדזש [courage: אומץ]. אָבער עס איז נישט קוראַדזש. עס איז די אמת’דיגקייט. דער אויבערשטער ווערט נישט פאַרפוילן. פאַרוואָס טוען די חנוכה לייכט? ווייל עס איז אַ מנהג. פאַרוואָס טוען איך דעם מנהג? עס קומט פון דער אויבערשטער. עס שטייט צו אַלע רוחים ווי ער קאָרט. נאָר פאַר פסוק. אוקיי, רעדן שוין פון דעם פסוק.
הדוגמה: שטריימל לכבוד שבת
איך האָב אַ פאַקט. אויב איינער… דער אחר [הדובר], וועגן וועגן וועגן וועגן מען קען נישט מאַכן קיין ברכה… אונז חסידים שוין געליינט, האָבן אַ מנהג צו קענען שבת אַ שטריימל וואָס קאָסט דריי פיר טויזנט דאָלער. ס’איז זייער אַ שיינע לבוש, מען קען האָבן טענות דערויף. אָבער ס’איז שיין, ס’איז כסדר טייער. ס’איז אַ וועדל לכבוד שבת, אַ טייערע מלבוש.
דאָ, מיינסט אַז מען קען נישט זאָגן “וציוונו ללבוש שטריימל בשבת”? מען קען נישט. איך רעד נישט להלכה, ווען איינער זאָל זיין נאָר להלכה זאָל ער פרעגן אַ רב. “וציוונו ללבוש שטריימל”… נאָר ווער דען? פאַרוואָס דען גיי איך אַ שטריימל, נישט פאַרוואָס וציוונו?
הקושיה ההלכתית והתשובה
אַה, דער תוספות זאָגט, די ראשונים זאָגן אַז מען קען נישט מאַכן קיין נייע ברכה, עס איז נישט חתימת התלמוד? אוקיי, ער זאָגט איין אַנדערע נוסח. מען קען מיינען אַז דו ביסט דאָך אַזוי צוגעקלעבט צו דעם נוסח, אַז די קיינער מען זאָגט חז”ל. נאָר מען זאָגט אויף אידיש. אידיש מעג מען זיכער זאָגן. עס איז דאָך דאָ אין פשוטה.
ההסתרה שיצרנו לעצמנו
אָבער אונז לעבן אין אַ זאַמי פאַני הסתרה וואָס אונז האָבן זיך אַליינס געמאַכט. אַז יעדער איינער וואָס איך זעה אין מיין שול קומט אַריין שבת מיט בגדים וואָס וועלן ווערן טויזנטער דאָלערס, און ער מאַכט נישט אויף דעם קיין ברכה. און דאָך טאַמאַלט ער טענה’ט. אַה, אונז האָבן נאָר אַ שיינע שטריימל, לכאורה מען זאָל נישט קיין השגות אלוקיות כתר.
פרק ה: נצח והוד: הכלים להורדת השפע
השוואה לדור הקודם
יאָ, זיין זיידע וואָס האָט געהאַט אַ צובראָכענע שטריימל און קוים געהאַט צו לעבן, ער האָט געהאַט אַ השגות אלוקיות, אויך נו, אויף וויפיל ער האָט געדאַנקט, נותן הודאה על חלקו. עס איז דאָך אַ כלום. דער נצח והוד, די כלים אחרונים, וואָס מעבירים ברענגען זיי אַריין אין די שפע צו עולם הזה, די מדריגות און די מוחות, דאָרט האָט ער דאָס געהאַט. אויף וויפיל ער האָט נישט געהאַט, האָט ער נישט געהאַט.
הכלים הגדולים שלנו
און אויף די וואָס האָסט גרעסערע כלים, דו דאַרפסט דיך עולם אַ טוק, און עס זענען גרעסערע כלים. מי מער. אָבער די כלים זענען אַזוי ווי דו האָסט טייקע כף ירח יעקב [כלי שאינו מתוקן]. דו האָסט אַ גוטע נשמה, דו קענסט עס נישט עסן, ווייל דו האָסט נישט מתקן געווען.
הטעות: לחשוב שזו מסורת שלא יתוב
די דאָרט האָט די מלאך דאָרט… דו זאָגסט, דו מיינסט נעבאך, אַז דאָס איז געווען די מסורת שלא יתוב? שוין, קיין מסורת שלא יתוב. רעכט אַרויס לעת סוף. קיינמאָל נישט געווען. דער אויבערשטער האָט זיך געגעבן. ווערט געגעבן די אַלע שפע, ווערט געגעבן די אַלע זאַכן. עס זענען דאָך גוטע זאַכן.
פרק ו: הודאה על חכמה: הכרה בתורה ובהשגות
ההכרה בעליונות הרוחנית שלנו
און די זעלבע זאַך, איך בין אַן תלמיד חכם, איך פאַרשטיי די תורה בעסער ווי מיין טאַטע. אוקיי, זייער גוט. איך בין דאַנק די אויבערשטע דערויף. רעקאַנגנייז [recognize: הכר] דאָס. מאַכן זיי עס מקדש! יאָ!
קידוש החדש על ידי קרבן תודה
ווייל רבי קוקא [נחמיה] האָט געזאָגט, אַ חדש יתקדש… וויאַזוי איז עס זיך מתקדש? וויאַזוי זאָגן מיט מקדש? ס’איז דאָ הלכה! ובמקדשים את העזרה… וויאַזוי מוסיף על עיר נחמה… האָט מוסיף געווען על עיר ירושלים… וויאַזוי מוסיף? ווען מ’שטייט תודות… עס איז אַ קרבן תודה, און מ’קדש את העזרה…
ער זאָגט מיט דאַנק, דער אויבערשטער האָט נחמיה, ער האָט געבויט אַ גרעסערע חומה אין ירושלים. גרעסער, דוד המלך האָט נישט געהאַט אַזאַ גרויסע חומה. וואָטעווער, אַנדערש. ער איז אין אַ ברייטערע פּלאַץ, און ער זאָגט, איך דאַרף דאָס מאַכן אַ מקום קדוש, איך דאַרף דאָס מאַכן פונעם אבות המקדש. וויאַזוי? איך ברענגען אַ קרבן תודה, איך זאָג, הודו לה’ כי טוב. אַה, יעצט איך האָב אַנערקענט, איך האָב געמאַכט טעות כלי, איך האָב געזאָגט פאַר דעם אַז ס’איז אלוקות.
יישום על השגות רוחניות
די זעלבע זאַך איז, און איך טראַכט פון אַ הבנה פרימיס אַז איך פאַרשטיי… איך האָב געלערנט פילאָסאָפיע, איך בין געלערנט עפּעס אַ חכם, עפּעס חסידות, עפּעס אַ ענין. ווען מען פאַרשטייט עפּעס בעסער ווי רוב מענטשן, דאַרף מען דאַנקען דערויף. ס’איז אויך אַ גלות גלה.
פרק ז: הפרדוקס: גאווה מול הודאה
הטעות הנפוצה
איך רעד פריי, מענטשן מיינען אַז עס איז אַ סתירה, די גאווה ווען מען דאַרף דאַנקען. אַזוי מענטשן מיין איך מיך און מיין קאָנפיוסט [confused: מבולבל] נפש איז דאָס איבער סאַ פּראָדעמען [problem: בעיה] וואָס מען דאַנקט, יאָ איך האָב טאַקע, ס’איז פאַרקערט.
האמת: הודאה היא ההיפך מגאווה
היי דאָ איז דאָך אַ זאַך פון אַ נביא, ווען איך קען נישט דאַנקען דערויף ווען איך האַלט אַז ס’איז מיינס, אַז מען איילעבעט נפרד דערויף. אַה איך האָב עס געמאַכט, איך בין אַזאַ גרויסער חכם, און וואָדע דעי חכמות ברענגען נישט קיין אידישקייט.
הסימן: חכמה בלי הודאה מביאה לעצבות
דער סימן, יאָ וואָס זאָגט אַ מענטש וואָס רעדט קעגן חכמות און שכל, זאָגן איך די חכמות ברענגען נישט אין די אויבערשטע ברכן, מאַכן דיך נישט טעמפּיס [temimus: תמימות], מאַכן דיך סעד [sad: עצוב], אַזוי שטייט אין די מעשה, חכם ווערט טעם [עצב]. יאָ וואָדע, ווייל דו דאַנקסט נישט דריי ראשי דערויף דיין חכמה. מאַכסט נישט קיין ברכת התורה.
פרק ח: ברכת התורה על כל חכמה
החידוש: ברכה על כל הבנה
מאַך ברכת התורה! איז דאָ אַלע חקירות, האָסטו מען געמעגליך געמאַכט ברכת התורה אויף דעם? ווער עס מאַכט ברכת התורה האָט נישט נאָמען קיין ישראל ליקוט. נאָר גיין, די הלכות פרעגן אַ רב. שטעט דיך דער אמת.
אויב איך פאַרשטיי פון עפּעס אַ גויאיש בוך אויף כינעזיש, פאַרשטיי איך עפּעס? דאָס מאַכט מיך קלאָרער אין מיין לעבן. וואָס מאַכט מברכים עבדא? מען מאַכט מיך ברכת התורה. ווערט געגעבן קיין שם, מיטל, חכמה. ווערט געגעבן די חכמה פאַר אַ גוט יאָר.
התוצאה של חוסר הודאה
אויב דאָס מאַכט עס נישט, איז אַלעמאָל דעמאָלס אַז ס’איז נאָמאָל די פּראָבלעם. ס’איז גאווה, ס’איז מוח, ס’איז דיך. איך בין אַן ערקענער.
פרק ט: הכרת הטוב: היסוד לכל
נותן הודאה על חלקו – תנאי לעלייה
די הכרת הטוב, די הודאה על חלקו, און על חלקו איך קען זיין מער אודאי, קודם איך האָב הודאה על חלקו, דאָס איך אויך נישט מקומען כאילו עס איז נישט מיט דין, ס’איז אַ גוטסקייט וואָס קומט מלמעלה, עס איז געביידע, איך האָב מער, איך געב מער, איך מיין נישט אַז איך בין happy, איך וויל נישט מער.
הבהרה: שמחה אינה שוללת רצון למעלה
מען מעג זיין אַזוי happy אַז מען זאָל נישט וועלן מער דרך אגב… ס’איז נישט דאָ אַ ווארט פון די רבי’ן פון לובלין אַז אויב מען דאַנקט און מען בעט נישט מער, הערט אויף די שפע… איך ווייס נישט… איך בין נישט happy מיט דעם ווארט יעצט… איך פאַרשטיי עס נישט. איך וויל מוחל זיין. רבינו, קען איך מסביר זיין? שיק מיך אַ מעסעדזש אויף פאַרשטיין?
איך ווייס, איך האָב געווארט אויף די פּסוק צוויי וואָכן צוריק, אויף טייל מיט בנדעות. עס זעהט מיך אויס זייער נישט קיין וועג. אָבער דאַנקען דאַרף זיין בשלמות.
מודה אני – הודאה בלי תנאי
איך רעד יעצט צו רעדן פון די דאַנקען נאָכדעם, יאָ? אָבער מודה אני לפניך, ברוך אתה ה’ אלוקינו. דאָ פאַרשטייט נישט יעצט נאָך. אוקיי, דאָס צום שלום איז אַ קאָמפּליקעיטע זאַך, אָבער עס קען נישט אַזוי. עס קען נישט זיין. איך מעג נישט זיין happy יעצט. איך האָב אַלעס וואָס איך דאַרף. אַלעס. דאָס וואָס איך האָב, איז גוט. נאָרף איך זיך נישט דאַרגן פון דער אמת על דין. אַזוי האַלט איך. איך קען נישט אַזוי לערנען.
פרק י: סיכום: הודאה כיסוד האלוקות בעולם
העיקרון: הודאה יוצרת כלי לאלוקות
און דאָס איז דאָך אַ כלל, דאָס מאַכט אַז עס זאָל טאַקע זיין אַ אלוקית זאַכן. ווי ס’איז דאָ גאָט, ווי ס’איז דאָ אודאי, איז דאָך בכל מקום אשר אזכיר את שמי, אַז קראָס שמואל עליך וברך תוכל, ווי ס’איז דאָ גאָט, איז דאָך דאָ דער שפע זיין סוף, דער אויבערשטער פעלט נישט, גאַרנישט. און די וועלט פעלט נישט, גאַרנישט.
מען זאָגט, דער אויבערשטער פעלט נישט, גאַרנישט. די וועלט פעלט נישט, גאַרנישט. דער אויבערשטער, מען האָט נישט קיין די מעלה מיט דרך הטבע דאָס.
ההיפך מגאווה: לקחת ברצינות את ההודאה
איך מיין, די הפך פון גאווה, ס’איז די הפך פון נעמען צו ערענסט [earnest: ברצינות] די זאַכן וואָס אונז זאָגן. מען מיינט נישט צו נעמען ערענסט, מען מיינט צו דערדאַנקען דעם אויבערשטן. דאָס איז די פּשוט’ע זאַך.
פרק יא: מעבר להשגות גבוהות
הדרשה הפשוטה לכולם
איך האָב מיר קענען מעמק זיין מער… ווער איז עס געווען אין מאָנסי די וואָך? ער האָט אַ געוויסע המקוה וואָס מ’קען רעדן פון די השגות צוליב קוס, און וויאַזוי צו. מען האָט אמת’דיג מער כלים פאַר ארץ… מענטשן האָבן מורא סאַמטיימס… איך וועל זאָגן אַ דרשה וואָס יעדע אינגל… איך גלייב נישט אַז איך קען עס זאָגן פאַר יעדע אינגל, ס’איז נאָך נישט גאָר גאָר ברענגט… אָבער איך קען זאָגן אַ דרשה וואָס איך קען זאָגן פאַר מיינע קליינע קינדלעך, פאַר די אינגלעך, מיידלעך, בחורים…
הכנה לחנוכה: פשטות כמפתח לגדלות
פרק א: פשטות כמפתח לגדלות – הכנה לחנוכה
יותר כלים ליותר השגות
ס’איז נאך מער כלים פאר נאך גרעסערע השגות. די שכינה וואס איז געווען למטה מעשרה טפחים [למטה מעשרה טפחים: מתחת לעשרה טפחים – מושג קבלי המתאר ירידת השכינה למטה], ס’פעלט נישט פון די שכינה למעלה מעשרה טפחים [למעלה מעשרה טפחים: מעל עשרה טפחים – רמז למדרגות רוחניות גבוהות]. כביכול ס’ווערט נאר גרעסער, ס’איז נאר א משל, ס’איז נאר א מתפשט [מתפשט: מתרחב, מתפשט], ס’מאכט עס בעסער.
דאס איז די הכנה [הכנה: הכנה].
ההכנה לחנוכה: פשטות ושמחה בחלקו
הכנה לחנוכה [חנוכה: חנוכה]. מען זאל זיך בונען זיין, מען זאל מאכן פשוט’ע זאכן, און יעדער איינער פונקטליך די עקזעקט זאכן וואס ער האט צו לערנען, זיין העפי [happy: שמח], און איך וועל זיין העפי, און דאנקען די רבונו של עולם [רבונו של עולם: ריבונו של עולם] דערויף.
הדלקת נרות חנוכה: הודאה על הקטן
און מען זאל זיך קענען צינדלעך אייניקלעכט… מיט דעם און מיט דעם צינדלעך אייניקלעכט… עס איז די מענטש… צונדלעכט…
יא, פארוואס צינדט מען די לעכט [לעכט: נרות]? ווייל איך האב א קליינע זאך וואס איך האב אנגעהויבן. איך דארף צונדלעכט אכט טעג [אכט טעג: שמונה ימים] אויף דעם.