פרשת ויגש תשפ”ו: המדרש על המפגש בין יהודה ויוסף

פתיחה: המדרש על “ויגש אליו יהודה”

הפסוק מתהלים והמדרש

המדרש, איינע פון די מדרשים, די גרויסע המדרשים ביי בראשית רבה, ברענגט אויף דעם דער פסוק:

“כי הנה המלכים נועדו עברו יחדו, המה ראו כן תמהו נבהלו נחפזו, רעדה אחזתם שם חיל כיולדה”

פשט הפסוק

דער פשוט’ע פשט פון דער פסוק רעדט פון א פלאץ וואו די מלכים קומען זיך צוזאמען אין הר ציון, אין ירושלים, אין דעם מקום המקדש, און זיי דערשרעקן זיך דארט. זיי כאפן א פחד פון ווי גוט, ווי ריכטיג ס’איז דער בית המקדש.

דאס איז דער פשוט’ע פשט לכאורה פון דער פסוק, אזוי ווי זיי זאגן ווייטער: “כאשר שמענו כן ראינו בעיר ה’ צבאות” – זיי האבן געמיינט אז ס’איז סתם מעשיות וואס איז פארציילט וועגן דעם מקום המקדש, און דערנאך זעען זיי אז ס’איז טאקע אזוי. דאס איז דער פשוט’ע פשט פון דעם פסוק.

דרש המדרש

דעם פסוק טייטשט המדרש כדרך המדרשים איבער אויף דעם מעמד פון “ויגש אליו יהודה”, און ער טייטשט אזוי יעדע ווארט:

“המלכים” – ווער זענען די מלכים? יהודה און יוסף:

– יהודה איז אוודאי דער מלך פון די ברידער – “יהודה גבר באחיו”

– יוסף איז דער מלך אין מצרים

דאס זענען די מלכים. צוויי מלכים האבן זיך דא צוזאמגעטראפן.

“עברו יחדיו” – איך מיין אז אויך דער פשוט’ע פשט טייטשט אזוי. “עברו יחדיו” טייטשט די מדרש: זיי זענען מלא עברה על זה, וזיי זענען מלא עברה על זה. זיי האבן זיך גערעגט, “עברו יחדיו” – זיי האבן זיך גערעגט איינער אויפן צווייטן.

איז עס שוין א געוויסע טייטש אויך אין די פסוק. מען קען מודה זיין, מען זעהט נישט אפשר זיכער אין די פסוק אז יעדער רעגט זיך דא. ס’זעהט אפשר אפילו אויס אז ער גייט בדרך פיוס, ער בעט זיך. דער מדרש האט עס געליינט אז דא רעגט ער זיך.

דאס אנדערע מדרשים אויך האט מען אזוי געלערנט – דאס איז א געוויסע וועג פון רידינג ביטווין די ליינס. יעדער איז נישט העפי דא, ער שרייט אביסל.

“המה ראו כן תמהו” – דאכדעם זאגט ער, ברענגט ער אויף דעם די פסוק וואס איז געשטאנען פריער. דאס הייסט אמת אין אן אנדערע קאנטעקסט, אבער מען קען עס אויך צושטעלן צו דעם סיטואציע. עס שטייט “ויתמהו האנשים איש אל רעהו” – די מענטשן, די ברידער פון יוסף האבן זיך געוואונדערט אויף דעם וואס ער ווייסט, און זיי האבן געזען זיין צורה.

אויף דעם שטייט “המה ראו כן תמהו”, און דער מדרש שטעלט צו דעם לשון.

“המה ראו כן תמהו” טייטשט די מדרש אביסל אנדערש ווי די פשוט’ע פשט אין די פסוק. פשוט’ע פשט אין די פסוק – איך מיין, ס’איז נישט אביסל אנדערש פון פשט, אזוי ווי אלע מדרשים. דאס איז וואס מען רופט היינט ליטעראַרי אַנאַליסיס [literary analysis], ליטעראַרי קאַנעקשאַנס [literary connections]. יא, מען זעט א דעסקריפּשאַן [description] פון א מצב פון די פסוק, און מיט די זעלבע ווערטער קען מען דעסקרייבן די מעשה פון יוסף און זיינע ברידער.

אין די פסוק איז די מלכים אליינס “ראו כן תמהו”. דא איז נישט די מלכים אליינס אפשר – ס’איז די מענטשן ארום און ארום, “המה ראו כן תמהו”.

“נבהלו נחפזו” – דאס איז ווייטער א חלק פון אונזערע מעשה, אזוי ווי עס שטייט “ולא יכלו אחיו לענות אותו, ולא יכלו לענות אותו כי נבהלו מפניו” – ס’איז “נבהלו נחפזו”. און עס רעדט פון די אנדערע סטעידזשעס [stages] פון די מעשה, ווען יוסף האט זיך אנטפלעקט פאר זיינע ברידער – “ולא יכלו לענות אותו, ולא יכלו לענות אותו כי נבהלו מפניו” – “נבהלו נחפזו”.

תובנת המדרש על השבטים

“רעדה אחזתם שם” – אויף דעם ברענגט ער שוין א פסוק פון די פרשה. דאס גייט ער צוריק צו אונזער מעשה. ער זאגט דאס איז די שבטים – “רעדה אחזתם שם” – דאס זענען די אנדערע ברידער.

וואס זאגן זיי די שבטים? “מלכים מדיינים אלו עם אלו, אנו מה איכפת לנו” – יוסף המלך מדיין עם המלך.

דאס וואס איז טייטש “ויגש אליו יהודה” – דאס הייסט “ויגש אליו יהודה”.

הסבר המדרש

ווייטער לויט ווי דער מדרש האט געליינט די מעשה: דער מדרש האט גוט געליינט די מעשה און געזען אז יהודה רעדט אפשר שיין, אבער עס איז דא עפעס אן אַנדערליינינג טרעד [underlying thread], עס איז דא עפעס א פחד.

זאגט דער מדרש: און וואס איז געשען מיט די אנדערע ברידער? ווער עס ליינט די מעשה – די אלע זענען געקומען. יא, די אלע ברידער האבן גערעדט, זיי האבן אלע געזאגט “אלהים מצא את עון עבדיך”. פארשטייט, נישט איינער האט גערעדט… מיט אמאל יהודה קומט צו… ווי אזוי יעדער האנדעלט…

זאגט דער מדרש אויף דעם אזא שפראך-ווארט, אזא משל. די מדרש זאגט: די שבטים האבן געזאגט – זאלן די צוויי מלכים זיך שמועסן איינער מיט די צווייטע. ס’איז נאה, ס’איז ריכטיג, א מלך זאל רעדן מיט א מלך. אונז… אונז מישן זיך נישט אריין.

דער עמקות פון דעם מדרש

דאס איז איבערע טייטש. איבערע טייטש פון די מדרש איז, אז דער מדרש האט געכאפט אז אלע ברידער האבן זיך גערעדט שיין טאקע. זיי האבן ברידער זיך געבעטן: “מה נאמר, מה נדבר, מה נצטדק” – אלץ זייער שיין.

קומט יהודה, און יהודה איז דער מלך. ער איז נכנס באותה הקורא. ער איז דער וואס טאקע איז דער מלך דא.

אז דער עולם האט אנגעהויבן צו רעדן אביסל דברי תקשות, אזוי ווי מיר לערנען דא, און די אלע אנדערע שבטים זענען טאקע סטעפּ באַק [step back]. זיי זאגן: אונז מוז שוין דאך נישט אריין, דאס איז שוין דיינדזשערס [dangerous], די מצב איז שוין דיינדזשערס. שוין יהודה האט זיך גענומען די ריסק [risk], ער וויל זיך שלאגן מיט דעם מלך פון מצרים, מיט יוסף. אונז ווערן אט!

“מלכים מדיינים אלו עם אלו, אנו מה איכפת לנו” – אונז בלאנגט נישט צו אונז שוין, דאס איז שוין אן אנדערע לעוועל [level] שמועס. זאלן די מלך זיך דאך שמועסן מיט, דאך אויסצופייטן מיט די אנדערע מלך. אונז זאלן קומען שפעטער ווען מען ווייסט שוין וואס אונז זאלן טון.

פסוק נוסף מאיוב

און אויף דעם ברענגט ער אויכעט די פסוק: “אחד באחד יגשו ורוח לא יבא ביניהם”

– “אחד באחד יגשו” – איינס און איינס, “יגשו” פון דאס שוין “ויגש אליו יהודה”

– איינס צו איינס האבן זיך צוגעגאנגען, זיי האבן זיך געטראפן

– “ורוח לא יבא ביניהם” – די אנדערע מענטשן, די שבטים הייסן דא אזוי ווי די “רוח לא יבא ביניהם”

וואס קומט נישט אריין אין אזא מצב פון “אחד באחד יגשו” – פון “רוח לא יבא ביניהם”.

סיכום המדרש

דאס איז אלס די מדרש, וואס די מדרש האט זייער שיין מצייר געווען די מעמד, די מינוט פון “ויגש אליו יהודה”. צוגעשטעלט די לשונות פון פסוקים וואס געבן ארויס די זעלבע סארט מואָמענט [moment]:

– א פסוק רעדט פון די מלכים וואס קומען אין ארץ ישראל

– א פסוק אין איוב רעדט פון א גאנצע אנדערע נושא – איך ווייס נישט קלאר פארוואס עס רעדט

אבער דער מדרש האט פארשטאנען אז דאס איז די זעלבע געפיל, דאס איז די זעלבע תנועה, די זעלבע תנועה פנימית, די זעלבע מואָמענט איז דא דא.

אז עס קומט יהודה מיט יוסף, זיי טרעפן זיך, זיי האבן זיך אריינגעגאנגען צו אזוי ווי א דועל [duel], צו א פייט [fight], צו די בירה. מען גייט יעצט רעדן דערין, קינדער צו שלמות. מען זאל אויפהערן מיט די געימס [games] וואס מען שפילט דארט גאנצע צייט – גאר גע’גנב’עט די בעכער, נישט גע’גנב’עט די בעכער, ס’איז אונזער שולד צו דיין שולד.

ער האט אביסל געעפענט די מסכה און געזאגט אזוי ווי ס’איז.

אנדערע אנדערע מענטשן – אזוי ווי מ’זעהט דא, שטייט נישט וואס איז געשען מיט די אנדערע שבטים. אבער דער מדרש האט זיך פארגעשטעלט אז די שבטים האבן געטוען סטעפּ באַק. זיי האבן זיך “רעדה אחזתם שם” – אונז קומט זיך נישט דא אריין.

עד כאן דברי המדרש.

—

הזוהר הקדוש על הפרשה

אונז לערנען דא א שיעור זוהר הקדוש. עס וועט זייער אינטערעסאַנט צו לערנען וואס דער זוהר האט געטון מיט דעם מדרש. און נאכדעם וועלן אונז גיין אביסל ווייטער און זעהן ווי די חסידישע ספרים – איך האב נישט אריינגעקוקט אינעווייניג יעצט, אבער איך געדענק אים וואס מען פארשטייט – וואס זיי האבן געטון מיט דעם זוהר.

הפתיחה בזוהר

אז די הערשטע זאך, עפענען אונז אויף די זוהר. ביז יעצט האבן אונז נאכגעזאגט די לשון מער ווייניגער וואס שטייט אין די מדרש, די צווייטע שטיקל בראשית רבה אויפן פרשה.

עפענט אויף די זוהר אויף די פרשה. הייבט אן די זוהר מיט אזא פסוק:

רבי אלעזר פתח:

“כי אתה אבינו… כי אברהם לא ידענו וישראל לא יכירנו, אתה ה’ אבינו גואלנו מעולם שמך”

דאס איז א פסוק פון ספר ישעיה.

הקשר הפסוק

דאס איז א לשון פון ספר ישעיה פרק ס”ג. ישעיה הנביא רעדט וועגן א תפילה, און דאס איז א חלק פון א תפילה, א תפילה וואס ישעיה הנביא רעדט דא צו דער אייבערשטער.

“הבט משמים וראה…” – ער בעט זייער א שארפע תפילה. זייער א חלק פון דער תפילה ווערט געזאגט קיין תיקון חצות.

זייער א שארפע תפילה וואס ישעיה הנביא שרייט צו דער אייבערשטער אויף די גלות:

– “הבט משמים וראה מזבול קדשך ותפארתך”

– “איה קנאתך וגבורותך”

– “המון מעיך ורחמיך”

– “אלי התאפקו”

און נאכדעם דער פסוק: “כי אתה אבינו וגומר”

“שוב למען עבדיך, שבטי נחלתך”

דאס איז בערך אז עס גייט ווייטער, אבער דאס איז דער עיקר חלק פון די תפילה וואס איז נוגע צו אונזער נושא.

פשט הפסוק בישעיה

די אנדערע ווערטער: ישעיה הנביא – איך זאג פשוט פשט, אלעמאל דארף מען געדענקען די פשוט’ע פשטן, און על גבי דעם גייען ווייטער.

ישעיה הנביא, ער רעדט דא אין א זמן פון חורבן, און ער איז כמעט מטיח דברים כלפי מעלה. ער שרייט צו דער אייבערשטער און זאגט:

אמאל דער אייבערשטער האט אונז געהאלפן. ער האט דערמאנט אייבערשטער, ער האט געשיקט משה רבינו אונז ארויסצונעמען פון מצרים. און ביז דערווייל זענען אונז דא מיט גארנישט.

און ער זאגט: רבונו של עולם, קוק וואס גייט פאר מיט אונז.

הטענה על האבות

און ער זאגט: קוק, אונז האבן נישט קיין צווייטע…

ס’איז דא אברהם… אברהם איז געווען אונזער טאטע… דו מיינסט ער העלפט אונז?

עס איז געווען ישראל… ישראל איז געווען אונזער טאטע… אברהם וישראל… צוויי גרויסע טאטעס וואס אונז האבן געהאט… ער העלפט אונז עפעס? ער איז אונזער מכיר?

“מכיר” – יא, מכיר, אזוי ווי כתיב “חור בן אתניהו יכיר”. “מכיר” – ער דארף מכיר זיין. א טאטע איז מכיר זיינע קינדער.

“מכיר” מיינט נישט אז ער קען אונז, ער מיינט: ער אנערקענט אונז. ער נעמט זיך אן פאר אונז. ער טוט אונז עפעס.

ער איז טויט. ער איז לעכטיגעניין אין זיין לעבן, ווי מען זאגט. עס איז נישט דא… אונז האבן נישט קיינער וואס העלפט אונז.

המסקנה

און ביז דערווייל דו לאזט אונז אפ… “תתענו ה’ מדרכיך”… אונז האבן נאר טענות אויף דיך, רבונו של עולם.

אונז האבן נישט קיין טענות אויף אברהם… אברהם איז א וואוילער איד געווען… אונז האבן נישט קיין טענות אויף ישראל…

“לא ידענו” – ווער בלייבט אונזער טאטע? אונזער טאטע בלייבט דיך.

“כי אתה אבינו גואלנו מעולם שמך” – אונזער אויסלייזער איז דיין נאמען, איז דיך אליינס.

די אלע אנדערע שיינע תורות, אלע אנדערע שיינע צדיקים וואס זענען געווען, אלע שיינע אבות, אלע שיינע מדריגים וואס זענען געווען… נישט דא צו וועמען צו רעדן.

“אברהם לא ידענו, ישראל לא יכירנו” – “לא יכירנו, לא ידענו” – ער קען אונז נישט.

פרשת ויגש: תפילת ישעיהו והקשר הישיר עם הקב”ה

מהמעשה ההיסטורי לתפילה הנצחית

תפילת ישעיהו: “אברהם לא ידענו וישראל לא יכירנו”

עס האט געווען אמאל משה רבינו וואס האט אונז ארויסגערומען פון מצרים. עס איז געווען אמאל אברהם אבינו. עס זענען געווען אלץ שיינע זאכן. ער העלפט אונז נישט. דו דארפסט אונז העלפן, און ביז דערווייל דו לאזט אונז אפ.

סתנו ה’ בדרכך – אונז האבן נאר טענות אויף דיך, ריבונו של עולם. זיי האבן נישט קיין טענות אויף אברהם. אברהם איז א וואוילער איד געווען. זיי האבן נישט קיין טענות אויף ישראל.

לא ידענו – ווער בלייבט אונזער טאטע? אונזער טאטע בלייבט דיך. כי אתה אבינו, גואלנו מעולם שמך – אונזער אויסלייזער איז דיין נאמען. עס איז דיך אליינס.

צו אלע אנדערע שיינע תורות, אלע אנדערע שיינע צדיקים וואס זענען געווען, אלע שיינע אבות, אלע שיינע מדריגות וואס זענען געווען – נישט דא צו וועמען צו רעדן. אברהם לא ידענו, ישראל לא יכירנו – לא ידענו, ער קען אונז נישט; לא יכירנו, ער קען אונז נישט. אתה ה’ אבינו.

הפירוש של ישעיהו הנביא

דאס איז דער טייטש פון די פסוק פון ישעיה הנביא. מען דארף זיין א נביא. א נביא מיינט איינער וואס רעדט צו די רייבערשטע [הקב”ה], רעדט צו די רצעים [הציבור]. עס דארף זיין א נבואה צו זאגן אזא תפילה.

הקשר בין הזוהר לפסוק בישעיהו

זאגט דער זוהר אויף דעם – איך מיין אז זיי פארשטייען שוין גלייך דער ווי דאס איז גראם, די צוויי זאכן:

דעם ויגש אליו יהודה, וואס אונז האבן געזאגט המלכים נועדו, עברו יחדיו – דער גאנצער עולם איז נוהל ינעך פזי [נוהל ינעך פזי: נהנה מהקרב הזה].

מיט דעם פסוק אברהם לא ידענו וישראל לא יכירנו – עס איז זייער א גוטע גראם מיט דעם פסוק מיט דעם נושא וואס אונז האבן געזאגט אז ס’גייט ויגש אליו יהודה – די צוויי מלכים גייען צו אחד באחד יגשו ורוח לא יבוא ביניהם [אחד באחד יגשו ורוח לא יבוא ביניהם: איוב מ”א, ט”ז – “אחד באחד יגשו ורוח לא יבוא ביניהם”].

די זעלבע אידעע. זעלבע אידעע אזוי ווי ס’טוט זיך א גאנצע חברה.

המצב לפני הפנייה הישירה

די ראובן שמעון לוי אלע שטייען דארט. זייער יעדער איינער האט זיך זיין דזשאב. מיט אלמאל זעט מען אז ס’ארבעט נישט, ס’איז נישטא צו אים צו רעדן, ס’גייט נישט. לא ידענו – ס’העלפט נישט.

און אלע דרשות וואס יששכר האט געזאגט דארט, און אלע שטיקלעך תורה וואס זבולון, און אלע געלטערס וואס ער האט געוואלט געבן – אלעס האט נישט געהאלפן.

עס איז דא נאר איינער וואס יהודה זאגט, און פאר דעם זאגט דאך יוסף אליינס: “יא, מוז גיין זעהן אין די זויערע אויב מ’איז געקענען אנגעקומען.”

יהודה זאגט: כי עבדך ערב את הנער מעם אבי לאמר – יא, די מיינסט דא טוען מענטשן זאלן נישט דא די זאך. איך בין דער איינציגסטער וואס איז responsible, און די וואס איז די איינציגסטע וואס איך קען בעטן – די וואס איז די איינציגסטע וואס איך באמיל אן הצייווש שלי [הצלחה שלי].

אחד באחד יגשו ורוח לא יבוא ביניהם – דאס איז דאך די זעלבע מובן, די זעלבע תנועה וואס ישעיה הנביא זאגט אין זיין געוואלדיגע תפילה אין פרק ס”ג פסוק ט”ז וואס ער זאגט:

ההבדל בין המדרש לזוהר

המדרש: המעשה ההיסטורי

עס זענען אלץ שיינע מעשיות. מען האט געמיינט, מען האט געמיינט, מען גייט זיך עס אויבערמאכן: אברהם! ישראל! עס איז דא תורה! עס איז דא געווען ניסים פון משה רבינו! עס איז געווען רוח הקודש פון דוד המלך! עס זענען געווען אלע מיני שיינע זאכן.

ביז דערווייל – נישט ווארק. ס’האט גארנישט געהאלפן.

אתה ה’ אבינו גואלנו מעולם שמך – דיין נאמען… דאס איז וואס… לאמיר רעדן גלייך. לאמיר… אחד באחד יגשו ורוח לא יבוא ביניהם – דאס איז די טייטש פון דעם פסוק.

למה הזוהר מביא את הפסוק מישעיהו?

און מ’קען זייער גרינג זען פארוואס דער זוהר האט געטראכט אז דאס איז דאס זעלבסט ביי דיר. און דער גייסטער זון רעדט פון דעם מדרש.

דאס איז דער זעלבער פסוק ס’גייט ברענגען א מינוט. וואס איז דער עיקר חילוק פון דער זוהר אין דעם מדרש? פון דער זוהר אין דער מדרש? דער חילוק הוא…

המדרש מדבר על המעשה הפשוט

און דער מדרש, לכאורה, רעדט נאך אלץ פשוט פון יהודה מיט יוסף – די מעשה וואס עס איז געווען דעמאלטס. פון דעם וואס דערוואס די ברידער האבן זיך אזוי צוריקגעשטאנען ווייל עס איז שוין א dangerous situation – דא רעדט יהודה דירעקט מיט יוסף, אונז מישן זיך נישט אריין.

הזוהר מעלה לרובד של תפילה נצחית

אבער דער זוהר ברענגט שוין א פסוק. ער ברענגט אויך א פסוק – ער זאגט שוין אליינס – ער ברענגט שוין א פסוק וואס איז נישט א מעשה וואס איז געשעהן צווישן יהודה און יוסף, נאר א תפילה וואס געשעהט צווישן די נביא און יעדער איד.

ווייל די תפילה איז אזוי ווי אלע נבואות: שנצרכה לדורות נכתבה [שנצרכה לדורות נכתבה: מגילה י”ד – נבואה שנצרכה לדורות נכתבה].

עיקרון “נבואה שנצרכה לדורות נכתבה”

און אזוי די זעלבע זאך מסתמא איז תפילה שנכתבה לדורות, שנצרכה לדורות נכתבה. אלע תפילות וואס זענען דא אין תנ”ך, אפילו זייער שארפע תפילות, די תפילות וואס אפשר מ’האט נישט געטארט זאגן:

למה תסתיר פניך ה’ מדרכך, תקשי אזניך מרעתנו [ישעיהו ס”ג, ט”ו] – ווען א איד וועלט דאס געזאגט אליינס, איך ווייס נישט. אבער ישעיה הנביא האט געשריבן אין א תנ”ך אז ס’איז דא א סאך פנים פאר די תפילה.

מען דארף זייער שטארק וויסן דארף קענען נוצן. ס’איז דא נאך תפילות פון משה, ס’איז דא אן א סוף תפילות אין תנ”ך. לערנט זיין סידור אז די באמת איז געבויט אויף די אלע תפילות וואס מען טרעפט אין תנ”ך. די אלע תפילות דארף מען האבן אין סטאק.

הרובד הכפול: מעשה ותפילה

המעשה ההיסטורי

עס איז דא געווען די מעשה פון יהודה מיט יוסף. דאס איז א מעשה. חוץ פון דעם וואס איז צווישן יהודה מיט יוסף, איז דא אבער אויכעט א relationship.

הרובד הרוחני: היחס בין האדם לבוראו

איז דא אבער אויכעט א התייחסות צווישן א גאט און א איד, צווישן א איד און דער אייבערשטער, צווישן א מענטש און דער אייבערשטער.

און דארט זענען דא אויך זייער אסאך דראמעס. עס זענען זייער אסאך מעשיות אמתדיגע. אלע מעשיות זענען דא צווישן א מענטש און זיין גאט.

אלע מעשיות וואס געשען אין די וועלט געשען אויכעט נישט די זעלבע מאל. אמאל יא, די זעלבע מאל. אמאל נישט די זעלבע מאל. אלע סארט דראמעס זענען דא צווישן א איד און זיין גאט. א מענטש…

התנועה שהזוהר מגלה

דאס וואס דער זוהר טוט – ער זאגט אז ס’איז דא א דראמא. דו כאפסט די תנועה?

ס’איז דא א מאל וואס מ’לאזט זיך אפ פון די אלע ברידער. צען ברידער שטייען דארט, ניין ברידער, חוץ פון יהודה, אונזער אלע – גארנישט.

ס’איז דא איינער וואס ער איז עבדך ערב את הנער, אנא דברי תלוי אלה בו [כל דברי תלויים בו], און ער גייט צו דער איינער וואס ער קען אים העלפן.

גואלנו מעולם שמך – דאס אליינס נעמט זיך אויף דיך די risk.

התוצאה של הפנייה הישירה

אבער דאס אליינס איז אויך גורם געווען פאר די ישועה. ולא יכול יוסף להתאפק לכל הנצבים עליו [בראשית מ”ה, א’] – אבער דאס וואס יוסף האט זיך באוויזן צו אים, איז אוודאי וואליד געמאכט די powerful זאך.

עס איז זייער א powerful זאך. מען קען עס מצייר זיין.

הזוהר והמדרש: שתי גישות

הזוהר הולך ישר לעומק

איך האב געזאגט, דער זוהר איז געגאנגען גלייך צו מנהל המקום [עומק העניין], צו די יחס וואס איז דא צווישן א אידן relationship. נאך אין די פשוטע פשוטע איז נאך אפילו אפילו אריינגעגאנגען.

און דער זוהר זאגט על פי קבלה און על פי סוד. איך זאג דאך אלץ פשוט באופן אחר פשוט. איך מיין אז ס’איז גענוג.

המשל צריך להיות מוכר יותר מהנמשל

מען קען זיך מצייר זיין, וויבאלד אונז זענען זייער שווער, ס’איז זייער אביסל שווער, אונז לעבן דאך נישט. אפשר יא, עס זענען דא מענטשן וואס דאס איז… יא, עס איז דא…

יענער ווען מ’זאגט א משל מיט אן נמשל, דארף מען וויסן וואס מיינט א משל. א משל איז טאקע די זאך וואס איז מער פאמיליער צו א מענטש, און ביי דעם בין איך אים מצייר צו א זאך וואס איז ווייניגער פאמיליער.

ס’איז דא אפשר מענטשן וואס ביי זיי זענען מער פאמיליער מיט די תנועה פון תפילה, און מיט די סארט קריאה פון תפילה, אתה אבינו, ווי מיט די משל וואס איך גיי זאגן. אבער די משל איז אויך אזוי ווי יעדע זאך.

לא יבין משל מליצה דברי חכמים וחידותם [משלי א’, ו’] – די משל איז אויך די ווערט עפעס.

המשל והמעשה שניהם חשובים

עס פונקט אזוי ווי די מעשה פון יוסף און די ברודער. עס איז א מעשה שהיה. עס איז א וויכטיגע מעשה. עס האט די גאנצע היסטאריע פון כלל ישראל צו טון מיט די מעשה.

זעלבע זאך. למשל וואס מען קען רעדן בין אדם לחברו, איז אויך די זעלבע זאך. ס’איז א וויכטיגע זאך, אויך איינע פון די זאכן וואס מען לערנט זיך פון די מעשה פון יהודה מיט יוסף.

און ס’איז אויך א וועג וואס איך האב צו מצייר זיין די תנועה של תפילה וואס איך וויל רעדן דערמאנגען דעם אמתדיגן.

משל מהעולם המודרני: העדר אחריות במוסדות

הנקודה המרכזית

וואס איז די נקודה? אונז לעבן אין א וועלט – איך דארף דיר דערהערן די זאך – אונז לעבן נישט responsible פאר גארנישט.

המשל: מוסדות וקהילות

וועט מען זאגן א משל וואס דער עולם קען. יעדער אידער ווייסט אז עס זענען דא געוויסע institutions, מוסדות, קהילות, וואס ווערן לכאורה געפירט אויך עפעס א רבי דורך א בעל הבית דער מנהיג – ער איז דער מנהיג.

למעשה אבער, ווייסט איך יעדער איינער, אז געווענליך – און ס’איז דירעקט אזוי אויסגעשטעלט, ס’איז נישט דווקא אז איינער… ממילא אזא איינער וואס איז ממש א רשע, עט אויסגעשטעלט אזא רשע ארים כדי עס זאל אזוי זיין. אבער ס’איז נישט נאר דאס, ס’איז די nature פון…

ביז עס ווערט אויסגעשטעלט אין גרויסע institutions, איז די nature וויאזוי די וועלט היינט ארבעט, פאר אסאך reasons.

איך פונקציונירט דאס?

עס געשעט אזוי כמעט אליינס, כמעט אויטאמאטיש, מען דארף שוין אפילו. עס געשעט אזוי אז דער מנהל, דער רבי, דער גבאי – איך ווייס איינער – עפעס א גבאי פון דער גבאי, פון דער גבאי’ס גבאי.

הגבאי אומר: “אני רק עוקב אחרי התקנות”

ער טוט עפעס א עוולה, ער טוט עפעס א זאך. אבער מען פרעגט אים: “וואס האסטו געטון?”

ער זאגט: “איך טו עפעס? איך בין דאך נאר א גבאי. איך רעד נישט מיט מיר, איך רעד מיט די rules. דא איז די rules.”

“וואס איז די rules?”

“עס איז דא א תקנה. דא איז אזוי די תקנה.”

הוועד: כולם מאשימים זה את זה

“אקעי, און ווער האט געמאכט די תקנה?”

עס איז נישט קלאר קיינמאל ווער האט געמאכט די תקנה, יא?

“רעד, עס איז דא א ועד.”

אקעי איז דא א ועד מיינט אז דא זעקס מענטשן וואס יעדע איינער זאגט אז דער צווייטער איז שולד.

די תפקיד פון א ועד – דאס איז נישט דא אין קיין ספר משפט אז מען זאל קענען גיין צו דער ועד און זיי זאלן אונז זענען responsible. דער גבאי טוט גארנישט ווייל ער פאלגט דעם ועד.

איך פונקציונירט הוועד?

“און דער ועד איז ווער?”

קום קאל ער איז אמאל נישטא בכלל, און ווען כן יא דא: “אקעי, ס’איז געווען א vote אין די ועד.”

“וויאזוי ארבעט איז די vote?”

“ס’איז דא זעקס מענטשן אזוי און זיבן אזוי, מען מיינט מען מאכט אז די vote איז געווען אזוי.”

“וויאזוי פינקטליך ארבעט עס?”

“יא, און נאכדעם זאגט די ועד: ‘ניין, אונז פישט טוהן די רצון פון די רבי’ן.'”

הרבי: “אי אפשר לדבר ישירות”

“אקעי זייער גוט, לאמיר גיין צום רבי’ן.”

מען גייט צום רבי’ן און עס זאגט ער: “וואס הייסט איר דא א וויינט?! מען קען נישט אזוי דירעקט רעדן מיט דעם רבי’ן.”

בקיצור – עס איז נאר א משל, און מען איז דא וועגן די סטאריס היינט.

הדוגמה מהעולם העסקי

און איך האב נישט אויסגעטראכט דעם שמועס. עס איז וועגן די סטאריס, און יעדע corporation ארבעט אז יענער קאלט אן…

איך דארף שטארק רעדן וועגן די אידער… אלעמאל אז יענער קאלט אן… די phone company’ס האבן געווילט רעדן מיט עפעס א… יענער האט מיט עפעס א… call center… secretary פון די secretary… secretary!

השיחה עם נציג השירות

ער פרעגט אים: “וואס גייט דא פאר?”

ער זאגט: “אה אה איך ווייס נישט… אה רעדן די supervisor…”

די supervisor איז אויך… “און ווער עס מאכט?”

“אה דער CEO.”

“מען קען נישט רעדן מיט אים…”

די פרעגסט אים און זאגסט: “איך ווייס נישט! ס’איז דא א תקנות! ס’איז דא א סדר! ס’איז דא פאליסי… ס’איז פאליסי אין א board! ס’איז פאליסי… אין א rules און אין א regulations איז א מנהג!”

המסקנה: אין אחראי

בקיצור – עס איז נישט דא קיינער וואס איז שולדיג. דאס איז איין פראבלעם וואס איז דא אויף די וועלט. אין די מילה קען מען נישט סאלווען קיין פראבלעם. עס איז נישט דא קיינער.

ווער איז אחראי? קיינער נישט.

דאס איז מילה. איך ווייס נישט, איך האב נישט קיין solution פאר דעם.

הפתרון הרוחני: אחריות ישירה

אבל יש פתרון

אבער די זעלבע זאך איז ווען מיר האבן יא א solution, ווייסט? ווען א מענטש… און מענטשן זענען זייער צוגעוואוינט צו דעם.

הדוגמה מחינוך ילדים

מענטשן זענען זייער צוגעוואוינט אז מען קומט צו אים און פרעגט זאכן וואס זענען יא בידו, וואס בעצם זענען וואס מען בילד.

אז איינער איז א טאטע און ער האט קינדער, קומט מען אים און פרעגט אים: “האסט געטון עפעס פאר די חינוך פון דיינע קינדער?” – עס איז אבער א זאך וואס מען דארף נעמען אין care.

תשובת האב: “שלחתי לחדר”

“איך ווייס נישט! איך האב געשיקט א חדר, און איך שטעל דיך פאר אז דער חדר ווייסט וואס זיי טוען.”

תשובת החדר: “ההורים אשמים”

פרעגט מען דער חדר און זאגט דער חדר אז: “דאס הייסט נישט די טאטע’ס, די טאטע’ס זענען שולדיג!”

אדער דער חדר זאגט: “איך ווייס נישט! אונז האבן זיינע מהלך! דאס איז א אנדערשע ארבעט, נישט פאר יעדן!”

הבעיה: אף אחד לא לוקח אחריות

אבער עס איז אנגעריבן!

אחריות אישית ומיקוד האנרגיה: לקחים מיהודה ויוסף

דוגמאות מעשיות באחריות – מהחינוך ועד התפילה

המשל על חינוך ילדים – כולם מתחמקים מאחריות

פרעגט מען דעם חדר. זאגט דער חדר: “לא, עס איז טאטע אברהם. די טאטעס זענען שולדיג.” אדער האט דער חדר זאגט: “איך ווייס נישט אז אין זאפן לאפ פלייינג, עס ארבעט נישט פאר יעדן, אבער אין זאפן א פסיכאלאגי עס ארבעט פאר עשרים מענטשן, די אנדערע אכציג מענטשן זאלן פלאצן.”

בקיצור, און דער טאטע אליינס, ס’איז אויסגעשטעלט אז דער טאטע אליינס ווייסט נישט וואס צו טון, ער ווייסט נישט… און אסאך מאל… מ’קען זען און אפילו א פשוט’ער אין פנים, דער מענטש וואס קען עפעס זיך יא טון, וואס איז נישטא איינער וואס טאר לי אלא באכס, און בסוף וואס דו ביסט ארויס פאר אונז באק, איז מחל געווען אז דו קערסט נישט און דו לאזט מוסדות טון וואס זיי ווילן – אז דאס איז אויך א דיינע החלטה. דאס איז אויך א דיינע החלטה.

יהודה כמודל לאחריות מוחלטת

אזוי ווי א איד זאגט… א איד האט געקענט זאגן: ער האט גענומען ערבות פאר בנימין. זייער גוט. ער איז געקומען אין מצרים. ערבות? איך האב געקומען… ערבות מיינט, איך טו אלעס וואס איך קען. יא, נישט מער וואס איך קען. נאר אונז. רחמנא פטרא. איך בין געקומען… דא איז דער צודרייטער מלך. ער זעצט אים איין, ער מאכט אויף בנימין, ווי אידער מען האט אן דברי מעשה.

ער קען צוריק קומען צו זיין טאטע און זאגן: “טאטי, איך האב געטון אלעס וואס איך האב געקענט. איך האב שוין זיך מציע געווען צו זיין עבד פאר אייביג פון מצרים אנשטאט בנימין. אלעס וואס איך האב געקענט האב איך צוגעזאגט. איך קען און זיך למעלה, און פון מסלום האט ער נישט.” דארף דארף דאס אויך נישט טון. על פי הלכה, מ’דארף זיין א אבוד אנשטאט צו יענעם? אלע מיין געלט געבן איך אים בעק. איך געבן אים בעק מיין גאנצע לעבן פאר דעם. ס’האט נישט געהאלפן. מער פון דעם איז נישטא. לא יושם, עס איז נישטא.

“וחטאתי לאבי כל הימים” – אין תירוצים

זאגט יהודה, און יהודה האט געטאנגען ווייטער פון דעם. יהודה האט געזאגט: “וחטאתי לאבי כל הימים” – דאס מיינט אז עס איז נישט קיין תירוץ. א תירוץ איז די זעלבע זאך – איך מיין איך בין נישט רעספאנסיבל, די תירוץ איז רעספאנסיבל. העלפט דאך נישט.

די איינציגסטע וואס איז רעספאנסיבל איז דער וואס איז אליין טאקע דער וואס האט גענומען די ערבות. דער וואס איז רעספאנסיבל – איך גיי מאכן וואס זאל געשען, וואס איך גיי טון.

“אחד באחד יגשו” – מיקוד האחריות

און קודם זאגט ער דאס, איך גיי, דאס איז די איינציגסטע, און דאס איז א משונה’דיגע שטארקע זאך. אויב, אין עני קעיס, אזוי ווי איך זאג, אונזער וועלט איז אויסגעשטעלט אז עס זאל קיינמאל נישט זיין דער מענטש וואס מען קען…

יהודה האט געזאגט: “קומער, איך בין די איינציגסטע וואס איז א ערוב פאר בנימין, דו ביסט די איינציגסטע, יוסף, וואס הייסט איך? איך בין די החלקי צום שופט פון מצרים! דער איינשטער קאמפ, דו ביסט די מלך! דו ביסט די איינציגסטע וואס… דארפסט רעדן ביי שופט? רעדט מיט די שופט! דארפסט אים געבן שוחד? דארפסט מאכן זיכערה מאכן א נייע געזעץ? איך קען נישט וואס דו דארפסט טון! דו ביסט דער וואס דארפסט טון!”

ער האט אים געכאפט. דאס טייטש, אחד באחד יגשו, און אזוי ווי מסביר מן די חברים. זייער אסאך מאל… און ווען מען רעדט, מען דילט מיט גרויסע זאכן, און עס איז אפשר שווער צו טרעפן… סיי א מענטש זאל נעמען רעספאנסיביליטי, סיי זאל מען טרעפן די צווייטע זייט ווער עס איז רעספאנסיבל…

דוגמה מעשית מבית המדרש

איך ווייס נישט… אבער אין א קלענערע אויפנים ווי אונז לעבן, זייער אסאך מאל, עס האלט גלייך די פראבלעס. עס איז ממש אזוי ווי א מופת. יא.

קענסטו זען, אמאל מען קומט אריין אין בית המדרש און מען דארף עפעס טון, מען דארף עפעס רוקן אין די מחיצה. איך ווייס, א קליינע זאך. און יעדע איינער שטעלט זיך: פארוואס איז דא ערגעצייט, איז דא עפעס א גאב, איז דא עפעס א ווייט, איז דא איינער וואס נעמט דאס, און דער יענער ווייט זאגט: עס איז נישטא, ס’איז יא אבער פארדעם איז עס דא, קענען מ’זאל עס נישט דארפן טון! און עס איז דא איינער וואס זאגט: איך טו עס! אין א גוטן טאג איז עס געווארן געטון! ס’איז געהייסן איינעם וואס טון! ס’איז געשען פון זיך אליינס! פארלוט נאר האט עס גענומען רעספאנסיביליטי!

דאס איז די… ווייל אין די מעשה זעט מען, ס’גייט נישט, מען קען נישט גלייך גיין אזוי מען דארף פרובירן אלע אנדערע וועגן. אבער צום סוף… און די ענד… און יעדע זאך אין די וועלט… און די ענד… און די ענד… און די ענד… ווי אזוי און עס שטייט ו-צ’אנס אויף אלהי מלך אישואלי… אין אדם מהתעללו די אישתא און אנדערע ווערטער…

העיקרון: בסוף יש רק אחד או שניים שזה באמת נוגע להם

אין די ענטפער וועלט איז נאר דא איינס אדער צוויי מענטשן אין עניין זאך וואס איז עכט נוגע. אזוי איז דער פאקט. יענער גייט אים אן. ער האט א ביזנעס צו פירן, ער האט א מוסד צו פירן, ער האט א בית מדרש צו פירן, ער האט אלעס צו פירן.

דער וואס איז נוגע איז נאר דער מענטש אליינס, און אפשר זיין ווייב… אפשר די איין מענטש וואס עס מאכט א נפקא מינה, דו ביסט לעבעדיג, און עס טויט… זאגט דער מדרש: ניין, ס’איז נישט קיין חילוק. ס’איז נאר א נפקא מינה פאר דיין ווייב. אלע אנדערע מענטשן דארפן נישט עכטל זיין לעבעדיג. ס’איז קיין שום נפקא מינה.

מושג ה”עצם” מחסידות חב”ד

די מובמענט, די תמיהה, דאס איז דער טייטש פאר “ויגש אליו יהודה”. יהודה האט געזאגט: איך ווייס נישט, אלע אנדערע זאלן זיין. זיי ניסן די גייע. ס’איז נישט ביי זיי א קוועשטשאן אויף עצם. יא, מען רופט אים אין ליובאוויטש, חסידות, עצם. ס’איז נישט ביי זיי א קוועשטשאן פון עצמות מיוס. זייער לעבן איז נישט דא אין דעם. מיין לעבן, אלעס וואס איך בין, דאס איז עס.

“עבדך ערב את הנער… וחטאתי לאבי כל הימים” – וואס טייטש: מיין גאנצע לעבן איז נאר דאס. דארפסט דא נאך זאכן, איך זענעך אפשר. דארף מען שוקל זיין, ס’לוינסט, איך האב אנדערע רעספאנסיביליטיס. ניין, איך האב משעבד געווען, כל נכסי אחראין לזה. יא, אזוי ווי מ’זאגט פאר כתובה. אלע מיינע נכסים, אלעס וואס איך גיי איינמאל האבן, איז אלעס אחראי פון מיין כתובה. אלעס וואס איך בין, איז אחראי פאר די יוסף, פאר בנימין זאל צוריקקומען.

דא קען נישט זיין עפעס בעסער. עס קען נישט זיין עפעס מער וויכטיג. ס’איז נישט דא גארנישט אנדערש.

יהודה מזהה גם את האחראי השני – יוסף

און יוסף… דו, יוסף, דו ביסט דער… און ער פארציילט אים די גאנצע מעשה… דו ביסט דער וואס האט געטרייט די גאנצע זאך! נישט דא קיין אנדערע! נישט דא קיין וואטס! נישט דא קיין שופטס! נישט דא קיין שוטרס! נישט דא גארנישט! דו האסט געמאכט די גאנצע זאך! איך מיט דיך רעדן! לאמיר זען וואס מען גייט דא טון! דאס איז די גאנצה זאך!

אז דאס איז די המשל פונעם לחבורה, מען זאל פארשטיין. און עס איז אחד על המעשה. יעדן דארפן פארשטיין אויך, אז דער זוהר, דער זוהר’ס גאנצע מובמענט, און אלעס, און די חסידישע ספרים, זייערע זאכן, מען דארף פארשטיין, אבער ס’גייט ביידע וועגן.

מיקוד האנרגיה – הסוד של “ולא יכול יוסף להתאפק”

הבעיה: אנרגיה מפוזרת

אז דער זוהר’ס גאנצע מובמענט איז צו זאגן אז די אלע סארט ניוזס, די אלע סארט ציירים, די אלע סארט זאכן וואס זענען דא, זענען אויך דא פרעהונדלען למקום. זענען אויך דא פרעהונדלען למקום – מיין איך נישט וואס דער אויבערשטער ווילט פון דיך. זענען אויך דא…

און די מקום נעלם, און די ייחוד באחד ויגשו יהודה אל בנימין, ס’איז א זאך וואס מען טאר נישט רעדן וועגן דעם, מען קען נישט רעדן וועגן דעם, ס’איז א שאלה פון לשון הרע, פון נבול פה, פון אויסזאגן מסודות התורה, פון מעשה מרכבה. מען קען נישט געהעריג רעדן וועגן דאס, ס’פעלט אין אונז לענגוואדזש.

הרגע המיוחד – “ויגש אליו יהודה”

אבער עס איז דא אין דער רגע וואס אונז רופן די רגע פון השי”ת א גשול לתפילה, “ויגש אליו יהודה”. דארט איז דא די אלע זאכן.

און בפרט, און יעצט לערנען אונז די ערשטע זאך. דא אלע סארט זאכן, די איינע סארט רבאים וואס אונז האבן גערעדט, איין סארט געוואלדיגע פאוערפול מאמענט, א געוואלדיגער אנד פאוערפול תנועה, א געוואלדיגער אנד פאוערפול עשייה, וואס איז דא צווישן א מענטש און זיך אליינס, צווישן א מענטש און זיין חבר, צווישן א יהודה און יוסף און די מעשה – דער עקזעקט מאמענט איז דא.

מה יהודה עשה – מיקד את כל האנרגיות

און אזוי ווי מען זאל פארשטיין ווי שטארק ס’איז, אויב מען איז מצליח דאס צו כאפן, אויב מען איז מצליח דאס צו מאכן און ער מאכט עס קלאר, און מען קען זיך נישט ארויסדרייען, מען קען נישט זאגן…

נישט דא, ווייל יהודה יוסף ליאס אפעקס, ער האט געפוקעסט אלע ענערדזשי. מען קען עס מצייר זיין אזוי איז דא, און יעדער פארסיכט זיך, און יעדער נושא, און דא, אלע מיני ענערדזשיס, דער טראכט אויף דעם, יענער טראכט אויף יענעם. אבער עס העלפט נישט גארנישט ווייל ס’איז מפוזר און מפורד. ס’איז דיפיוזד. א ביסל ריספאנסיביליטי ליגט אויף דעם און א ביסל אויף יענעם. עס איז נישט גענוג פאר קיינעם צו טון גארנישט. יעדער קומט און ער זאגט:

די אלע ענערדזשיס און אלע טענות וואס איך האב אויף מיין טאטע און וואס מיין טאטע האט אויף מיר… די גאנצע מעשה פון אונזער משפחה, פון די ערשטע מינוט ווען “יוסף בן שבע עשרה שנה”, ער כאפט, ער לייגט אריין די אלע ענערדזשי און ער פאקוסט עס אויף איין זאך, סטרייט, פון אים, פון זיין הארץ צו יוסף’ס הארץ, סטרייט.

התוצאה: “ולא יכול יוסף להתאפק”

דאס איז אזא ענערדזשי, “ולא יכול יוסף להתאפק”, דאס האט אים געווען א לענגע פלאץ, עס איז געווען צו פיל. דאס דארט “שלח לו יצא לסבא”, ס’איז צו פיל! מען קען נישט. ער האט געמוזט עפענען, ער האט געמוזט זאגן “אני יוסף”.

הקשר לתפילה

די זעלבע זאך איז דאך דא אין דער ערשטע רגע פון תפילה. מען קען אפילו זאגן אז דעס איז די איינציגסטע זאך וואס קען דורכברעכן אלע מחיצות של ברזל, אלע פראבלעמס זענען דא אין תפילה.

דעם גייט גארנישט, אבער דעם זאגט דער זוהר. איך וויל דאס צום מסביר זיין, דארף איך זאגן די נעקסטע לשון זוהר.

הזוהר על בריאת העולם והאות ב’

כל האותיות באו לפני הקב”ה

דער זוהר זאגט אזוי, וואס ער טייטש, זאגט דער זוהר, אז עס איז דא אסאך מדריגות. עס איז דא אסאך מדריגות אויף די וועלט. עס איז דא עשר ספירות, עס איז דא עשרים ושתים אותיות. אזוי האט דער מעשה היה למעשה, אז דער אויבערשטער האט געמאכט די וועלט און ערקענט מיט אלע אותיות. עס איז די תפילה געקומען אין די שיעון און אין די קיר פון די ראש.

און יעדער איינער צוטערט אז דער אויבערשטער וואס דער עס איז, וויל נישט באשאפן מיט אים די וועלט. ביז ער איז געקומען אין דער הוס בית, האט דער הוס בית דערנאך געברעשט אויף דער שכינה, די הייסט אויף דעם “אתה”, “אתה ה’ אבינו”, די מידה וואס הייסט “אתה”, אז איימאל דער אויבערשטער וועט, אימע דיך באשאפ איך די וועלט.

אותה אידיאה – מיקוד במקום פיזור

דאס איז דאך די זעלבע אידיע, ווען מ’טראכט אריין. און וואס איז די “אתה”? ווייל דו טראכטסט אריין, זעהסט דא די זעלבע אידיע, אז עס זענען דא אסאך זאכן, ס’איז דא ישראל, ס’איז דא אברהם, ס’איז דא… מען האט געמיינט אז די גבאי איז די גבאי. עס זאגט די זעלבע זאך, אז א מענטש זאגט, וואס באשאפט די אויבערשטע וועלט? די זוהר פארציילט אזוי, די אויבערשאפט פון די וועלט… יעדן טאג, זעקס טעג, זונטאג איין – אלעס האט מען דאך געמאכט כדי צו מאכן א מענטש.

זאג די שכינה פאר די אויבערשטע, זאג די תורה פאר די אויבערשטע, ס’גייט נישט גיין. ס’גייט נישט גיין.

הבעיה עם בריאת האדם

וואס הייסט? איך האב געמאכט אלע! איך האב צוגעגרייט פאר דעם מענטש אלעס! ער האט די ערשטע, די צווייטע, דריטע טאג, די פערטע טאג. ער האט געהאלט אלע מעשה בראשית’לעס, שם שני. ס’פעלט אים נישט גארנישט. ניין. ס’גייט אים גארנישט העלפן. נישט די תורה, נישט די חסד, נישט די זיין.

די הילה אותיות, די אלע מדריגות זענען דא, אברהם, ישראל… די הילה אותיות, עס גייט גארנישט העלפן.

וואס הייסט עס גייט גארנישט העלפן? ווייל עס איז דיפיוזד? דארף זיך די גאנצע מעשה פריישס, מען האט גענומען די איינס, “ועלא במעומר אייך אייך דאך אליהו בהרה”, מען האט צעטיילט אביסל אויף איין טאג, אויף א צווייטן טאג, אויף א דריטן טאג…

“האדם הולך לחטוא”

דער מענטש גייט זינדיגן. אזוי זאגט ער, דער מענטש גייט זינדיגן, ער גייט זינדיגן. אז און ער גייט זינדיגן, גייט ער נישט סורווייווען.

דאס הייסט, ער גייט וועלן, כדי עס זאל זיין א מענטש, דארף ער האבן א געוויסע שלימות און מידות החסד, וואס איז געוויזן אין די ערשטע טאג פון די מעשה בראשית. אבער א מענטש קען נישט זיין אינגאנצע חסד, גייט ער נישט האבן דאס. דאס איז די זעלבע זאך פאר אלע אנדערע דרכים און אלע אנדערע זאכן. סאוי דאס איז נישט קיין עצה.

השאלה הקיומית – “איך הולך לשרוד?”

אויב איינער מיינט אז א מענטש זאגט: פארוואס בין איך געקומען אויף די וועלט, וויאזוי גיי איך סורווייווען? זאל מען נישט פרעגן אזוי… וויאזוי גיי איך סורווייווען די וועלט? פארוואס בין איך געקומען? דער אויבערשטער האט מיר געשיקט… אוקיי, ער זאל וויסן. וויאזוי גיי איך סורווייווען? וויאזוי גיי איך איבערלעבן דעם לעבן אויף דער וועלט?

זאג מיר: וואס הייסט א מענטש דארף לערנען תורה! איך האב א ראיה פאר דיר… די גייסט נישט לערנען תורה! דו ביסט א מענטש! תורה איז אבער פאר א מושג! ס’איז א לא ידעני לא יקרני! ס’איז אבער פאר א זאך! יא… ס’איז א שיינע וואויל!

די קענסט זיין די תורה? דו הייסט איך די בעכער בלעסבע. אידער האסט אמאל זונדיגן קעגן די תורה, האסט אמאל נישט געקענט לערנען, האסט אמאל… און אזוי איז דא א מענטש וואס איבערכלי קען נישט לערנען. אייער א זאך גייט זיין נישט.

תורה ואחריות: משמעות “אתה ה’ אבינו” ויסוד בריאת העולם

הבעיה עם פתרונות ספציפיים ומשמעות “אתה ה’ אבינו”

אין עצה מובטחת בדברים הספציפיים

תורה איז אַלץ צייט די מושג. דאָס איז דאָ “לא ידענו לא יכירנו” [מישעיהו סג:טז]. דאָס איז פֿאַרציילט אַ זאַך. ס’איז אַ שיינער פּוֹיל אַז דו קענסט זיין די תּוֹרָה. דו עסט דאָך מרכז בלי ברירה. דו עסט אַמאָל זונדיגן קעגן ה’. דו עסט אַמאָל נישט געקענען לערנען. דו עסט אַמאָל… מען מוז דאָ אַ מענטש צו בכלל קענען נישט לערנען.

אָבער מיין זאַך גייט זיין מצוות מעשיות, איך גיי יעדן טאָג לייגן תפילין. דו ווייסט אַזוי. וואָס איז אויב דער סופר האָט געמאַכט אַ טעות אין די תפילין און עס גייט זיין אַ פָּסוּל? וואָס איז אויב ס’קענסט נישט? וואָס איז אויב עס זענען דאָ אַנדערע זאַכן וואָס מען דאַרף האָבן וואָס דער תפילין הילפֿט נישט? די אַלע זאַכן זענען נישט קיין עצה. דאָס איז נישט קיין עצה.

ווער עס טראַכט דער רעד, אַזוי ווי דער דור זאָגט: די תּוֹרָה האָט געטראַכט פֿאַר די בריאת אדם. מען זאָגט “עשה דלה מעכטיג” [תהלים מא:ב], ער גייט זינדיגן. די אַלע זאַכן גייען… אויב דו ווילסט, אויב די זאַך איז די וועג צו זיין אַ איד, איז די וועג צו זיין אַ מענטש, איז די וועג צום הצליח, צו סוּרווייווען, אַזוי ווי “ולא יחידתו לב כל הימים” [תהלים לז:כה]… נישט! עס זאָל זיין אינגאַנצן פֿון משנה ולמות אַרויסגעווארפֿן, אויב ס’איז מען גייט זיך צוליב מלכה זיין אויף איינע פֿון די זאַכן. לא, עובד, ס’גייט נישט געשען. ווער עס איז די מינוט אַז ס’גייט געשען… יאָ, מען גייט נישט.

המדרש על האותיות: למה העולם נברא באות ב’

אַז דער גבאי גייט שוין קענען… דער גבאי גייט נישט קענען! עס איז נישטאָ קיין גאַר. דער גבאי קערט נישט! פֿאַרוואָס זאָל ער קענען? ער קערט נאָר וויפֿיל מ’צאָלט אים. די רגע מ’צאָלט אים נישט, קערט ער נישט. אַ גוטן טאָג, ס’נישט צו ווערן צו רעדן… ער איז געקומען אין די פֿאַרדריסעניש אָדער סבלנות.

עס איז געקומען די זאַך וואָס הייסט “אַתָּה”. אַתָּה האָט געזאָגט “גאלנו מעולם שמך” [מישעיהו סג:טז] דעם הדריגה וואָס הייסט “אַתָּה ה’ אָבִינוּ” נאָר דער גייט מאַכן די פֿעלד… וואָס מיינט דער אַתָּה? אַתָּה מיינט תפילה… וואָס אונז רופֿן יעצט אַ געשטעלטע תפילה… אַתָּה מיינט, אַז דער אייבערשטער האָט געזאָגט פֿאַרן בריאת העולם, איך ווייס דעם, איך ווייס דעם, אָבער “עלי הדבר תלוי” [כלשון חז”ל], איך האָב מחל געווען צו מאַכן אַ מענטש, איך האָב מחל געווען צו מאַכן אַ מענטש מיט די אַלע שיגעונות וואָס מענטשן האָבן, איך האָב זיך נישט גענאַרט.

איך קען אַז נישט אַזאַ סאַך מאָל אַ מענטש הייבט אָן אַ זאַך און ער האָט אַ שיינע פֿאַנטאַזיע און ער כאַפּט נישט אַז ס’איז דאָ אַלעם אַיינע פּראָבלעם… ניין, דער אייבערשטער האָט זיך נישט גענאַרט. ווען דער אייבערשטער האָט געמאַכט די וועלט – סיי בכללות, און ששת ימי בראשית, און סיי בפרטיות – עס האָט געמאַכט אַ מענטש… דער אייבערשטער האָט זיך נישט גענאַרט.

יאָ, ווען אַ מענטש האָט חתונה, נאַרט ער זיך. ווייל מען דאַרף עס הערן. ווען אַ מענטש האָט חתונה, נאַרט ер זיך. אַ חתונה, עס גייט זיין… “Live happily ever after. We’re gonna love each other.” מען גייט קיינמאָל נישט שלאָגן. דאָס איז זייער cute פֿאַר אַ מענטש. נעדומיון [נאיוויות]. מען ליבט נעדומיון.

און ווען נישט ווערן דומהען וואָלט מען עס נישט חתונה געהאַט, ווייל מען וואָלט געוויזן פֿאַר אַ מענטש קלאָר יעדע פֿאַרהייט וואָס ער גייט האָבן מיט זיין ווייב, און יעדע זאַך וואָס עס גייט נישט געלונגען, יעדע פּראָבלעם וואָס ער גייט האָבן מיט זיינע קינדער, יעדע פּראָבלעם וואָס ער גייט האָבן מיט פַּרנסה, און ער גייט עס זאָגן “וואָס פֿעלט מיר ליבע לצרה אַזוי?” די וועג ווי אַ מענטש צוריווייבט איז ווייל די השכלה איז דאָ אַלעמאָל אַזאַ אַכזריות און עס כאַפּט נישט אַז עס קוקט נישט אויף די אַלע צרות וואָס עס גייט זיין און עס זאָגט צוויי אַז עס גייט זיין גוט… זייער cute…

הקב”ה לא התבלבל – ידע הכל מראש

דער אייבערשטער איז אָבער נישט קיין מענטש. דער אייבערשטער איז נישט קיין נאַר. ווען דער אייבערשטער האָט באַשאַפֿן די וועלט, האָט ער געוואוּסט אַלע שטותים וואָס מען גייט טון עד סוף כל הדורות. אַהאַ, מחמת בחירה. דער אייבערשטער טוט, יאָ, פֿרעג איך קיין דאָס יונדע פּראָבלעם פֿון בחירה, אוי יאָ דער אייבערשטער האָט געוואוּסט אויך דאָס, לאָמיר נישט נאַרן.

וואָס די תירוץ איז דאָ בחירה, דאָס איז נישט קיין תירוץ אין זה. לאָמיר פֿרעגן די חכמים, די טעאָלאָגן זאָלן עפֿענטערן די פּראָבלעמען פֿון הינטזיש בחירה. דער אייבערשטער האָט געמאַכט די וועלט, ער האָט געוואוּסט אַז מען גייט נישט אַלעמאָל לערנען תּוֹרָה. עס איז נאָך געווען צוויי טויזנט דורות פֿאַר די תּוֹרָה, און עס גייט זיין נאָך די תּוֹרָה ימות המשיח, און דערויף מענטשן לערנען תּוֹרָה.

וואָס האָב מיר שטותים? ווען איך וועל נישט מאַכן מעמד, וועט די וועלט אויף אונטערגיין. דו זאָגסט די קאָפּ ריין, און דו זעסט אַז דו טוסט עס נישט, די וועלט איז נישט אונטערגעגאַנגען. ווען דער אייבערשטער האָט געמאַכט די וועלט, האָט ער געטראַכט, ווען דער אייבערשטער האָט באַשאַפֿן אַ מענטש, האָט ער קודם געזען אַלע שטותים, אַלע עבירות, אַלע חטאים, אַלע מעגליכקייטן פֿון גיין רואיג. די אַלע זאַכן האָט ער גענומען און באַטראַכט.

המדרש על האותיות: מדוע לא ניתן לברוא את העולם באות ט’

אַה… זייער גוט. און מיט צוויי דער, איז עס אַ כילוי אַ שמועס פֿאַרשטארן דריי העברשטערס מידות. קיין יאָכל… יאָ, דאָס מאַכט נישט קיין סענס. לאָמיר זאָגן, קיין יאָכל, עס קומען די מידות אַכזריות. קיין יאָכל, עס קומען די אות תו. דער אייבערשטער האָט געזאָגט… תו מיינט… זאָגט ער אַזוי ווי תבואות התו שטייט אין יונגער חסקא מ’גייט מצייכענען די צדיקים וואָס אפילו די צדיקים מי קדושה תוכלי, די אפילו די גרויסע צדיקים וואָס האָבן אַ געוויסע עבירה זענען חייב מיתה…

קיצור, דער אייבערשטער האָט געזאָגט תו זייער גוט, מיט צד דער אות תו קען מען נישט מאַכן די וועלט, טוב, פֿאַרשטייט מען אַ געוויסע חשבון און אַ געוויסע הויב ידים ודים, חס ושלום, מיט דעם מיט דעם מענטש, מיט דעם מידה, קען מען נישט באַשאַפֿן די וועלט. זייער גוט. לפיש, טיטוס, טיין טואב, קען מען נישט באַשאַפֿן די וועלט. פֿיש, תקיעה, שיון, כיפרייש – זיכער נישט! נישט שקר, די גאַנצע וועלט איז שקר.

ס’איז דאָ אַלע מידות, אַלע אותיות, איינע צו צוואַנציג אותיות, יעדער איינער פֿון זיי איז טאַקע זייער שיינער ווי די זאָרן. די הקדמה זאָגט אין לשון יאָות ענד, ונו ענד, די ביזט ביוטיפֿול, די ביזט אַ געוואַלדיגע מידה. אָבער לאָמיר טראַכטן, די גייסט מצליח זיין, די גייסט נישט מצליח זיין. און דיין מידיד זענט דאָ אויכעט וועגן צו גיין רונג. און איך בין נישט אַ נייעם. איך באַדאַזיר נישט. איך בין נישט קיין מענטש וואָס עפֿענט מיינגען אַ חתונה און מען באַדאַזירט אַז מען גייט די שכונה…

משמעות “אתה הוא אבינו” – הקב”ה לקח אחריות

די בראש איז די “אַתָּה הוּא אָבִינוּ”. דאָס איז די טייטש. דער רייאַמסטער זאָגט, וואָס מיינט אַתָּה? אַתָּה איז די טייטש. ער האָט זיך ממש דערמידערט. עס האָט נישט קיין הגדול. עס איז זייער שווער מאַכט זיין. לעסט לאָמיר גיין מקליב. דער רייאַמסטער זאָגט, איך מאַך די וועלט ווייל איך האָב מחל געווען צו מאַכן די וועלט. עס איז געקומען סתם אַ פּראָבלעם.

אַ איד וועט זיך טרעפֿן אין אַ סטאַק מיט דאָס שין, אַ סטאַק מיט דאָס זיין, ער האָט אים געמאַכט אַזוי, צו זאָגן, כביכול, ער גייט צום אייבערשטער און ער זאָגט, אין דער בולגן של עולם, “אַתָּה ה’ אָבִינוּ גֹּאֲלֵנוּ מֵעוֹלָם שְׁמֶךָ” [מישעיהו סג:טז], “אַבְרָהָם לֹא יְדָעָנוּ וְיִשְׂרָאֵל לֹא יַכִּירָנוּ, אַתָּה ה’ אָבִינוּ”.

ער זאָגט, ווייט ווי, דו האָסט דאָך אַ התחלה געווען אין דעם פּלאַן! דאָס איז נישט אַ יישר אין די לאַסט סטעידזש! מען האָט נישט קאַנטרייגט אַלעס! יענער זאָגט, ער פּרובירט אַלעס, און ער זעהט נאָר אַז די אייבערשטע קענען אים העלפֿן. ניין. יאָ, אַזוי גייט עס. ווייל מען פּרובירט אַלעס, און דער אייבערשטער האָט כאָטש געמאַכט די אַלע זעקס טעג, צו באַסטאַרפֿען אַז נאָר שבת קען דיר העלפֿן, און שבו נאָר דער אייבערשטער קען דיר העלפֿן.

אָבער דעם אַלס, דער אייבערשטער, געוויסט זיך אַ תחילה. סאָוו נישט זיך איינער, מען קען זיך פֿילן שלעכט. דער אייבערשטער האָט כאילו געוואוּסט אַזוי ווי יהודה, אויף וואָס גייט מניצל ווערן בנין מלכות? אויף די ערבות פֿון יהודה, אויף דאָס וואָס יהודה קומט צו יוסף און ער זאָגט, צווישן אונז געשעט די זאַך.

ויגש אליו יהודה – הקב”ה לקח אחריות מההתחלה

די זעלבע זאַך, אַ מענטש קומט אַ גאַנצע וואָך און פּרובירט צו טון די מעשה פֿון זונטאָג, און גיבט מאָנטיק די מעשה פֿון מאָנטיק, קיין איינער פֿון זיי נישט גיין בשלמות. ס’קען נישט זיין. גיבן דעם שבת, זאָגט ער, זייער פֿיינע וואָויל. אָבער דאָס האָט דער אייבערשטער שוין געוואוּסט לעצטע שבת, ביי שלש סעודות, ווען ער האָט געמאַכט די וועלט פֿאַר די וואָך, האָט ער געוואוּסט אַז ס’גייט זיין די אַלע זאַך.

איז, לאָז דאָך אָפּ פֿון די אַלע זאַכן. זיי, “לֹא מֵהֶם, לֹא בְּרַעַשׁ ה'” [כלשון הפסוק], נישט פֿון זיי קומט אונזער ישועה. ווען און פֿון וואו קומט אונזער ישועה? פֿון דעם “אַתָּה”. פֿון דעם, “וַיִּגַּשׁ אֵלָיו יְהוּדָה” [בראשית מד:יח]. פֿון דעם, די וועלט איז באַשאַפֿן געוואָרן אויף דעם וואָס דער אייבערשטער האָט גענומען רעספּאַנסיביליטי אַז ס’גייט געלונגען. “אַתָּה ה’ אָבִינוּ”.

“אתה ה’ אבינו” – הקב”ה לקח אחריות על כל הבעיות

און אַ איד טרעפֿט זיך אויף דעם און ער זאָגט די זעלבע זאַך איז מצו דני. אונז האָבן זיך מסומך געווען, אונז האָבן זיך געלייגט אויף אַלע מינע זאַכן וואָס אפשר דאָס, אפשר יענס, אפשר יענס, אונז אַלעס גייט גוטע זאַכן. אָבער וואָס געט אַ קיום פֿאַר די אַלע זאַכן איז נאָר דעם “אַתָּה”, נאָר דעם פּלאַץ, די רגע, די תנועה וואָס אַ איד טרעפֿט זיך און ער זאָגט, די ריזן פֿאַרוואָס אַלעס איז וועגן די “אַתָּה”.

אונז לעבען אַ “אַתָּה”, אונז… דער גאַנצער בייז… דאָס איז אַ בייז, אַ בייז… דער הויז, דער ספּעיס, וואו די גאַנצע וועלט ליגט, אין “עוֹלָם מְקוֹמוֹ”, אין “אֵין עוֹלָם מְקוֹמוֹ שֶׁל עוֹלָם” [בראשית רבה סח:ט]… וואָס שטייגט זיך די גאַנצע זאַך פֿאַר אַתָּה? אויף וואָס דאָס הייסט דער שכינה? דאָס מיט די סמל הייסט נוכחות, די פּרעזענץ פֿון דער אייבערשטער. ס’איז די פּרעזענץ פֿון דער אייבערשטער.

משל האב והילד – משמעות הנוכחות

כביכול, אַזוי ווי… יאָ, וואָס טאָר איינער וואָס ערקעט אַ משל? אַזוי ווי אַ יונגל האָט אַ טאַטע, און אַ יונגל טוט שטותים, ער שפּילט, ער מאַכט פֿייערס, איך ווייס וואָס קינדערלעך טוען, ער צעברעכט זאַכן. און דער טאַטע זיצט דאָרט אויפֿ’ן קאַוטש און עס דאָרט. אַמאָל שרייט דער טאַטע, אַמאָל דער טאַטע איז עוסק אין זיינע זאַכן, און ער שרייט נישט.

דער יונגל ווייסט אָבער ער האָט סעפֿטי. פֿאַרוואָס ווייסט ער? ווייל דו ווייסט, איך שפּיל טאַקע, איך טו טאַקע חוצפה, איך טו טאַקע עוולות, איך צעברעך זאַכן. אָבער איך צעברעך זאַכן אין פֿראַנט מיט מיין טאַטע. “אַתָּה”. די שטעלבע זאַך איז די גאַנצע וועלט.

אַזוי,… דאָס איז דיין פֿילונג. די פֿילונג… יעדן איינער וואָס האָט קינדער ווייסט… קען זען אַז אויב די טאַטע גייט אַרויס פֿון צימער, העפֿט אָן די בעיבי ווייענען. ס’הייסט, איך האָב געמיינט, דו מאַכסט טראַבל. דאָס איז דאָך בעסער אַז איך גיי אַרויס. ניין, ס’איז נישט בעסער.

אַ גרויסער אינגל, יאָ, ווען ער ווערט טינעידזשער… פֿאַרוואָס מאַכט ער אַ גרעסערע טשאַפּ, און ער גייט טאַקע אַרויס פֿון דערהיים, אָבער דאָס איז פּשוט, ווייל ער כאַפּט אַז זיין טאַטע איז נאָך אַלץ דאָרט, אויב זיין טאַטע איז טאַקע אָפּגעהאַקט, נאָכדעם האָט ער זיך צרות צורירות, אָבער ווילאַנג, און ס’איז דברים וללמים, אפילו מען זאָגט נישט, מען דאַרף זאָגן “איי לאַוו”, ער זאָגט נישט מיט דער זאָגן, דער זאָגן מאַכט נישט מיין און נישט מורא’ט קיין סאַך. אפשר אַ ביסטל, איך ווייס נישט.

הילד הקטן והילד הגדול – שניהם צריכים את הנוכחות

אָבער ווען אַ אינגל’ס אַ בעיבי טוט טראַבל אין פֿאַרנט פֿון די מאַמע, ער גייט… ווייל ער ווייסט… איך דאַרף זיך אויספּרובירן. איך דאַרף זיך זען וואָס געשעט ווען מ’שלעפּט דעם ווייער דאָרט. ס’פֿאַלט אַראָפּ די גאַנצע פֿענסטער? אַה, אינטערעסטאַנט. יאָ. און ווען ער ווערט אַביסל גרעסער – שוין בר מצוה געהאַט, ער איז שוין 16 – ער דאַרף זען וואָס געשעט ווען מ’פֿאָרט אַ קאַר.

אָבער פֿאַרוואָס קען ער דאָס טון? פֿאַרוואָס שטאַרבט ער נישט אינגאַנצן? קאָלן טאַטי, איך בין סטאַרקט, די פּאָליס הייבט מיך אויף, אפשר העלפֿסטו מיך? און ער ווייסט אַז זיין טאַטי גייט קומען. ער האָט אים שרייען, ער האָט אים זאָגן, ביז משוגע וואָס גייט פֿאַר מיט דיך, זייער גוט, דאָס איז די דזשאַווי פֿון די טאַטע, צו שרייען אויף אים יעצט.

אָבער ער ווייסט אַז ער איז דאָרט, און וועגן דעם לאָזט ער זיך. די זעלבע זאַך איז “אַתָּה ה’ אָבִינוּ”, אַ מענטש, און ווי גרעסער מ’איז, ווי גרעסער פֿאַרשטייט ער דעם “אַתָּה”, די “וַיִּגַּשׁ אֵלָיו יְהוּדָה”, קען מען טאָן גרעסערע שטותים. דאָס הייסט, מ’קען. מען טאָר נישט טאָן שטותים. מען בעסערט צו טאָן גוטע זאַכן. אָבער ער ווייסט אַז ער איז נישט פֿאַרלוירן געווארן. ער טוט דאָס אַלעס בבית און דעם בית. ער איז אין די איין שטוב, און אויף דעם שטייט די וועלט.

העולם עומד על ה”אתה” – על הנוכחות

ער טראַכט אַריין. די וועלט שטייט נישט אויף די ספּעציפֿיקע זאַכן, אויף די שינען, אויף די זיינען, אויף די אַלע זאַכן. ס’שטייט אויף די בית. ס’שטייט אויף דעם וואָס “אַתָּה הוּא אָבִינוּ”. אויף דעם שטייט די גאַנצע זאַך.

און מיט דאָך דעם אַוודאי האָט מען דאָך נאָר די ערשטע לעוועל פֿון תפילה, וואָס הייסט די הגשילה תפילה, “ה’ שְׂפָתַי תִּפְתָּח” [תהלים נא:יז]. אָבער אין דעם ווערט געבויט די גאַנצע וועלט. אין די גאַנצע וועלט ווערן אַלע תיקונים, די אַלע אמת’דיגע יחודים וואָס מען בויעט טאַקע, ווערן געווען.

תיקון התפילה והבנין על יסוד הבית

האות ב’ כבית – היסוד שעליו עומד הכל

הכל נבנה בתוך ה”בית”

אָבער אין דעם ווערט געבויט אַ גאַנצע וועלט. אַ גאַנצע וועלט ווערט – אַלע תיקונים, אַלע אמת’דיגע יחודים [yichudim: spiritual unifications] וואָס מען בויעט טאַקע – ווערט געבויט אַלץ געביזע. נישט עקסטער פון דעם. אָבער טאַקע אויב מע בויט ערגעץ אַנדערש אַ זאַך איז עס גאָרנישט ווערט.

“אם ה’ לא יבנה בית”

אויב מע בויט אין דעם, יאָ, אִם ה’ לֹא יִבְנֶה בַיִת [Im Hashem lo yivneh bayit: If Hashem does not build the house – Tehillim 127:1] – אַז ה’ קען לֹא יִבְנֶה בַיִת, איז שָׁוְא עָמְלוּ בוֹנָיו בּוֹ [shav amlu vonav bo: in vain do its builders labor on it]. און אִם ה’ כֵּן יִבְנֶה בַיִת [Im Hashem ken yivneh bayit: If Hashem does build the house], איז נִישְׁט שָׁוְא עָמְלוּ בוֹנָיו בּוֹ [nisht shav amlu vonav bo: not in vain do its builders labor on it].

און וואָס הייסט די הייבערשטער מאַכן אַ… לכאורה [lichora: apparently], וואָס מע ווייסט דעמאָלטס קומט אַהין זייערע זאַך – יענער איז זיין טאַטע און ער וועט זיך אַן עצה געבן.

המשל על ביטחון – בן של גביר גדול

היישום לכל תחומי החיים

די זעלבע זאַך איז אין יעדע זאַך, אין די עקסטערנאַלע לייף [external life: חיים חיצוניים], עקסטערנאַלע ריסקס [external risks: סיכונים חיצוניים] מען דאַרף נעמען צווישן די ברענדלע מכה [makeh: the one who strikes] און די ברענדלע חבירה [chaveiro: his fellow] – אויף וויפיל ער ווייסט אַז זיין טאַטע האָט אויף דעהנליך אַ תכלית [tachlis: purpose, plan] געפּלאַנט. אַזוי איז עס געמאַכט.

“אני הבק-אפ שלך”

“טו יוז יאָר בעק אַפּ!” [to use your back-up: להשתמש בגיבוי שלך] – דעמאָלטס קען ער טון, קען ער לעבן. נאָר נישט קען מען נישט לעבן. נישט וואָלטן די גאַנצע וועלט זיך נישט געקענט אָנהייבן.

סיום

אַ פרייליכן שבת [a freilichen Shabbos: שבת שמח ושלום]!